کانکس ضد زلزله

کانکس این قابلیت را دارد که نسبت به زلزله مقاوم سازی گردد. چرا که مواد تشکیل دهنده کانکس سبک بوده و هم چنین با زمین اتصالی نداشته بنابراین هنگام وقوع زلزله نیروی زیادی از طرف زمین به کانکس وارد نخواهد شد در نتیجه آسیبی به کانکس نخواهد رسید.

کانکس به علت نداشتن مصالح سنگین در هنگام زلزله از ایجاد آوار جلوگیری خواهد کرد در نتیجه در مقایسه با خانه های معمولی بسیار بسیار در مقابل زلزله مستحکم میباشد. همچنین به دلیل عدم اتصال سلب به زمین در زمان لرزش زمین نیروی مخرب به شاسی منتقل نشده و کانکس مجزا از زمین تکان می خورد. لذا استفاده از کانکس در زمان زلزله کاملا خطر را رفع می نماید.

.

برای بازدید از گالری تصاویر انواع کانکس اینجا کلیک کنید

.

برای بازدید از گالری تصاویر انواع برجک نگهبانی اینجا کلیک کنید

.

برای تجهیز پروژه و کارگاه پیمانکاری اینجا کلیک کنید

.

برای توضیحات بیشتر با شماره تلفن زیر تماس بگیرید:

09126604171

09380213985

[e-mail]

برای تماس با ما اینجا کلیک کنید

بازگشت به صفحه اصلی سایت

کانکس

اگر چه امروزه با گسترش دانش تجربی این تعریف در زمره اباطیل وخرافات قرارگرفته ،ولی هنوز در جوامع ومردم کم دانش وجاهل مورد قبول است.

درفرهنگ تک جلدی عمید کانکس را با فتح حروف‌‌ ‍‍‍‍‎‏« زَ» و « لَ » یعنی کانکس برخلاف آنچه در زبان عامه مردم رایج است ، آورده ومی نویسید :

«زمین لرزه ، لرزش وجنبش شدید ویا خفیف قشر کره زمین که به نقصان درجه حرارت مواد مرکزی واحداث چین خوردگی وفشار یادر اثر انفجارهــای آتشفشانی بوقوع می رسد .»

در فرهنگ جغرافیا تالیف پریدخت فشارکی وهمچنین در فـــــرهــــنـگ جغرافیائی تالیف مهدی مومنی تعریفی مشابه هم به گونه زیر ارائه شده است:

«جنبش یا تکان پوسته زمین که به صورت طبیعی ناشی از زیر پوسته زمین است بعضی وقتها کانکس باعث تغییراتی در سطح زمین می شود ، اما اغلب زیان بوجود آمده ناشی ازتکان ها فقط محسوس است وممکن است کانکس بوسیلــــه یک انفجار آتشفشانی بوجود آید. کانکس در حقیقت در بیشتر نواحی آتشفشانی امری عادی است واغلب قبل ویا همزمان با انفجار اتفاق می افتد . اصل کانکس تکتونیکی است واحتمالاً وجود یک شکست لازمه آن است . موجهای کانکس دست کم در سه جهت اتفاق می افتد ودر یک مسافت قابل ملاحظه از مکــــان اصلی بطور جداگانه حس می شوند . وقتی امواج کانکس ازمکانی می گـــــــذرد زمین وساختمانها می لرزند وبه جلووعقب می روند .بالاترین زیان ناشی ازکانکس همیشه در مرکز کانکس یعنی جائی که حرکت بالاوپائین است نیست امـــــــــا در مکانــــهائی که موجهای کانکس بصورت مایل به سطح می رسد ونزدیک مرکــز کانکس باشند دارای بالاترین زیان می باشند .یک کانکس شدید معمولاً بوســـیله یکسری دیــــگر ازتکانها همراه می شود .کانکس ای که که در نزدیک یازیردریا اتفاق مـــــی افتد سبب حرکات شدیدآبها شده وبعضی وقتها امواج بــــــزرگی ازآن ناشی مـــی شود ودر مسافت زیاد این امواج ادامه پیــــدا می کنند وگاهگاهی باعث تلفات جــبران ناپذیر ومرگ ومیرمی شوند .طغیان نواحی ساحلی بیشتراز خود کانکس بــــاعث خسارت می شوند ، در نواحی آتشفشانی کانکس عملاً هر روز اتفاق می افتـــد. به عنوان مثال در هاوائی هرساله صدهاتکانهای کوچک ثبت می شوند .»

درفرهنگ گیتا شناسی تالیف عباس جعفری آمده است:
«جنبش سریع ومحسوسی که درنتیجه جابجائی ویا جایگیری تخته سنگهای زیر پوسته زمین پدید می آید،در نتیجه این جنبش یـــــــک سری لرزش های موجی شکل پدید می آیدوگاه تغییرات ارتفاعی پوسته زمین راباعث می گرددواغلب ضایعات وزیان های جانی وفراوانی ازخود برجا میگذارد.زمین لرزه بیشتر مخصوص نواحی آتشفشانی بوده وگاه باخروش وفوران کوههای آتشفشانی همراه می گرددودرحالات شدیدشکستهاوبریدگیهای مهم ومشخص درروی پوسته زمین از خــودبجـــــای میگذارد.غالب زمین لرزه ها حداقل با سه نوع موج لرزاننده همراه است .در مرکز وقوع زمین لرزه سه موج مزبور بطور همزمان اثرگذارده و ساختمانهاوتأسیسات واقع دراین منطقه را با نوسان های شدید به عقب و جـــــلوومی برد و حد اکثر خسارت و زیان در محلی که امواج مزبور بطور مورب به سطح زمین می رسندوارد می سازد.....»
محمود صداقت درکتاب“ زمین شناسی برای جغرافیا ” تعریفی بدینگونه ارائه می دهد:
«زمین لرزه عبارت است ازحرکات ولرزش های ناگهانی و گذرا در زمین که از ناحیه محدودی منشأ می گیرد و ازآنجا درتمام جهات منتشر می شوند. »
در کتاب فیزیکال جئوگرافی1 آمده است:
«کانکس یکسری ازتکانها ولرزشهای ناگهانی که از آزاد شدن فشار در طول گسل های فعال ودر مناطق آتشفشانی فعال ناشی می شود.تکانها ولرزشهای سطح زمین که در ارتباط با حرکات پوسته زمین در زیر زمین می باشد. »
در فرهنگ آکسفورد آمده است:
«حرکات ناگهانی وشدید سطح زمین.»
از تعاریف ذکر شده در فوق ومنابع دیگر می توان برداشت زیر را نمود:
«کانکس عبارت از حرکات و ارتعاشات نا گهانی سطخ زمین ناشی از شکسته شدن سنگهای پوسته زمین و رها شدن انرژی ذخیره شده در آنها است که در صورت شدت زیاد در مراکز انسانی موجب خسارتهاوزیانهای فراوان می شود.»
کانکس از یکطرف موجب شکسته شدن و جابجائی بین توده های سنگی پوسته زمین می شود و ازطرف دیگر همین جابجائی و شکسته شدن منجر به ایجاد امواج و انتشار در درون زمین می شود ، مانند انداختن قطعه سنگی در حوض یا دریاچه که منجر به ایجاد امواجی می شود.
کانکس مانند شکسته شدن قطعه چوب خشک شده ای می ماند که از یکطرف موجب گسیخته شدن چوب و از طرف دیگر موجب انتشار امواج در اطراف خود می شود.

علل وقوع کانکس

در طول تاریخ حیات بشر کانکس های زیادی رخ داده است که همین امر باعث شده تا بشر دلایلی برای چرایی وقوع کانکس ذکر نماید . در دوره های قدیم وباستان که علم ودانش بشری اندک بوده ونسبت به پدیده های مختلف طبیعی جهل داشته و در عین حال بدنبال منشاءآنها هم بوده است و چون علتی را نمی دیده منشاء حواذث طبیعی مثل کانکس را به نیروهای ناشناس غیرطبیعی و ماوراء طبیعی نسبت می دادند . کانکس را خشم خدایان بر بشر یا خشم پلوتون می دانستند. با افزایش علم وبالا رفتن سطح دانش انسان بتدریج بدنبال منشاء و علل حوادث طبیعی در خود طبیعت رفت .
ارسطو معتقد بود که در حفره های زیر زمین گازهای وجود دارد ، زمانی که این گازها رها می شوند باعث ایجاد کانکس می شود . البته این نظریه را می توان در کانکس هایی که اطراف آتشفشانها رخ می دهد تا حدودی بکار برد.
به استثنای کانکس هایی که اطرف آتشفشانها رخ می دهد کانکس نتیجه عکس العمل ناگهانی وسریع پوسته زمین در مقابل نیروهای شدید، کند ولی مداومی است که در درون زمین تدریجاً از بین می روند، این عکس العمل در ساختمان زمین شناسی موجب ایجاد گسل می شود . بعبارت دیگر سنگهای تشکیل دهنده زمین ، در طول عمر خود ، سخت تحت تاثیر نیروهای مختلف قرار می گیرند و نتیجه اعمال این نیروها ، تولید نیروهای داخلی در آنهاست که شدت آنها بر واحد سطح “ تنش ” خوانده می شود . تا زمانی که تنش موثر برسنگ از حد تحمل سنگ تجاوز نکند سنگ پایدار می ماند، هنگامی که تنش موثر برسنگ از حد تحمل تجاوز کند سنگ گسیخته و گسل ایجاد می شود . ضمن ایجاد گسل ارتعاشاتی بوجود می آید که منجر به کانکس می شود.

اگر نیروی کند ومداوم که مقدارجابجائی ناشی ازآن بر حسب سانتی متر در سال قابل اندازه گیری باشد،سنگهای سخت ومستحکم را تحت تاثیر قرار دهد، سنگهای مزبور با سرعت چندین متر در هزارم ثانیه شکسته می شوند ، که همان گسل است . جابجائی زمین بر اثر کانکس ممکن است افقی ،قائم ،مایل یا مورب باشدومیزان آن ممکن است ازیک سانتی متر تا بیست مترتغیر کند . پهنای منطقه گسل دهها تا صدها متر بوده وطول آن از یک تا هزارکیلومترمی تواند باشد .
اگر چه ایجاد گسل نتیجه زمین لرزه ها است اما اکثر کانکس ها روی گسل های قدیمی متمرکزند.
کانکس پدیده انفجاری است که در آن میلیونها گسیختگی کوچک به دنبال هم بکار می افتند ومانند یک انفجار شیمیایی میلیونها واکنش شیمیایی بدنبال هم درآن نقش دارند. رابطه گسلـ کانکس رابطه ای دوطرفه است . وجود گسل های زیاد دریک منطقه موجب بروز کانکس است .کانکس گسل جدیدی را بوجود می آورد ودر نتیجه تعداد شکستها زیادتر شده وبه این ترتیب قابلیت کانکس در این منطقه افزایش می یابد.
بنابراین می توان نتیجه گرفت نیروهای مختلف مجموعه سنگی را تحت تاثیرقرارمی دهند . مجموعه مزبور کمی تغییر شکل می دهد ولی با توجه به خاصیت پلاستیکی خود مقاومت می کند. دراین حال کشش های درونی در مجموعه مزبور متمرکز می شوند ، هنگامی که این نیرو خیلی زیاد شود و از آستانه مقاومت سنگ تجاوز کند سنگ شکسته شده وتنشها را آزاد می کند در این حالت دوطرف شکستگی دچار جابجائی شده تا حدی که نیروهای مزبور را خنثی نماید . این همان فرضیه پلاستیکی “ رِد ” است .
البته غیراز شکست وجابجائی سنگها عواملی مثل فروریختن سقف غارهای زیرزمینی ، انفجارهای هسته ای ، انفجارهای آتشفشانی نیز می تواند ایجاد کانکس نماید.

پیش بینی کانکس

منظور از پیش بینی کانکس یعنی اینکه کانکس در کجا و چه زمانی و با چه قدرتی ممکن است اتفاق بیافتد . اینکه کانکس ها در کجا رخ میدهند امروز کما بیش قابل پیش بینی است . اما اینکه کی و با چه قدرتی هنوز در پرده ابهام است . با اینکه انسان در صدد پیش بینی حوادث طبیعی از جمله کانکس با توجه به قرائن هست و از آروزهای بشر محسوب می شود اما هنوز دانشمندان نا امیدانه در تلاشند تا راهی برای پیش بینی حوادث کنترل نشدنی چون کانکس بیابند.
سابقه پیش بینی کانکس بر می گردد به زمان امپراطوریهای چین که از منجمین می خواستند تا کانکس ها را یش بینی نمایند چرا که در تصور مردم چین کانکس نشانه خشم خداوند بر امپراطور است.

امروز کشورهای پیشرفته و صاحب علم ودانش دانشمندان خود را موظف نموده اند تا دراین زمینه دست به کاوش بزنند ولی هنوز به نتایج امیدوار کننده نرسیده اند .در هر حال پژوهشگران با تحت نظر قرار دادن تغییرات ژئو فیزیکی ، ژئو شیمیایی ، زیست شناختی در مناطقی که احتمال کانکس می رود سعی کرده اندبه شواهد علمی دست یابند . اگر چه پاره ای از کانکس ها با توجه علائم از قبل پیش بینی شد واز خطرات ان کاسته شد اما وجود همان علائم در جای دیگر یا عدم وجود هر یک از علائم فوق نتوانسته موفقیت آمیز باشد.
یکی از علائمی که در پیش بینی مورد استفاده قرار می گیرد تجزیه و تحلیل پس لرزه ها است . چنانکه در شهر اورویل کالیفرنیا کانکس سنج ها تعداد زیادی از کانکس ها ی کوچک و معینی با بزرگی 4.7 را ثبت کرده بودند و تعداد کانکس های کوچک در حال افزایش بود و بر همین اساس متخصصان توانستند کانکس را پیش بینی نمایند و در اوت 1975 کانکس ای با بزرگی5.7 اتفاق افتاد .
با وجود این کانکس های مرگباری اتفاق افتاده اند که ازقبل کانکس های نداشته اند و یا درمناطقی که یک دوره آرامش فعال را پشت سر گذاشته اند کانکس ای اتفاق افتاده است.
در هر حال برای پیش بینی کانکس وجود علائمی لازم است :

کاهش لرزش های کوچک زمین :

لرزش های دائمی زمین توسط دستگاههای کانکس نگار ثبت می شوند. علت این امر افزایش حجم سنگ قبل از گسیختگی است که منجر به ایجاد درزها و شکافها در داخل سنگ می شود واین در باعث می شود تادر سنگ در معرض تنش خواص فیزیکی متفاوتی پدید آید که کاهش امواج کانکس وتغییر سرعت انتشار از اهم آنها است که بنا بر فرضیه انبساط است که سبب کاهش امواج کانکس می شود ولی هدایت الکتریکی و قابلیت نفوذ افزایش می یابد .

تغییر شکل پوسته زمین:

اکثر کانکس ها ی بزرگ در اثر شکستن ناگهانی بخشی از پوسته جامد زمین که مانع از حرکت آزاد ورقه های تشکیل پوسته شده اند ، ایجاد میگردد . لذا بر اساس نظریه فوق نقاط مشخصی روی زمین نسبت به یکدیگر تغییر مکان نسبی می دهند و هرچه به زمان شکستن سنگها نزدیکتر می شود دراین وضعیت تغییراتی ایجاد می شود .

تغییر سطح آب چاهها :

این تغییر بر اثر تغییر دما و در اثر کاهش یا افزایش فشار بر حفره های خاک بوده که باعث پائین رفتن سطح آب چاه یا فوران آب یا خشکیدن سطح چاه و چشمه یا تغییر دمای آن می شود .

افزایش فاصله زمین در محل شکستگی ها و گسل ها :

با اندازه گیری فاصله بین شکستگیها و کنترل شکاف گسل ها با استفاده از دستگاههای اندازه گیری دقیق یا عکس ها ی ماهواره ای و هوائی می توان به تغییرات درون زمین پی برد.

تغییر دمای زمین وخروج گازها :

تغییر دمای زمین وخروج گازهایی مثل رادون و آرگون که سبب خارج شدن حیوانات از سوارخها و لانه های خود می شود. تغییرات شیمیایی در آب چشمه ها و تغییرات شدید در گازهای طبیعی خروجی از زمین نیز می تواند از علائم کانکس باشد.

تغییر مقاومت الکتریکی در سطح زمین :

تغییر در ویژگیهای زمین مانند میدان مغناطیسی ومیدان الکتریکی

رفتار حیوانات :

مارها به سطح زمین می آیند . خرگوشها و موشها از لانه های خود فرار می کنند . حرکات عجیب و غریب اسب ها و خوکها غیره گرچه این حرکات از نظر علمی مشخص نیست . شاید ارتعاشات و امواج را حس می کنند.

مناطق کانکس خیز کره زمین

مهمترین مناطق کانکس خیز دنیا درسه منطقه پراکنده اند:

کمر بند چین خورده آلپ – هیمالیا :

جائی که پوسته آسیا – اروپا(اوراسیا) به صفحه آفریقا – هند برخورد می کند .در کشورهای ایتالیا ، یونان ، ترکیه ، ایران ، شمال هند …..

کمر بند اطراف اقیانوس آرام :

جائی که صفحه اقیانوس آرام به صفحه قاره آسیا – اروپا ـ آمریکای جنوبی ـ استرالیا و امریکای شمالی برخورد می کند. در این ناحیه از کامچاتکا تا هکایدو شدیدترین کانکس ها اتفاق می افتد . عمق کانون کانکس در این منطقة به حدود 60 کیلومتر می رسد وامواج تسونامی در اثر کانکس دراین منطقه ایجاد می شود.

کمربند میانی اقیانوس اطلس :

جائی که صفحه اقیانوس اطلس در حال گسترش است این کانکس ها نسبتاً ملایم وآرامش مردم را چندان بهم نمی زند.به استثنای گودالهای اقیانوسی کانون زمین لرزه ها در عمق 50 کیلومتری پوسته زمین است . در گودالهای اقیانوسی کانون کانکس ها در عمق 300 تا 700 کیلومتر مشاهده شده است جائی که به صفحه ای موربی بنام “ سطح بنیوف ” وجود دارد.البته کانکس ها در طول گسلهای تغییرشکل دهنده جائی که صفحه ها درامتداد هم می لغزند نیز وجود دارند مثل کانکس ای که در طول گسل سن آندریاس اتفاق افتاد . (سان فرانسیسکو 1906)

کانکس در ایران

فلات ایران یکی از مناطق کانکس خیز است. و هر چند وقت یکبار ، کانکس ، باعث خرابی های بسیار می گردد.
از اوائل قرن بیستم به خاطر ایجاد ایستگاه های کانکس شناسی در نقاط مختلف دنیا ، اطلاعات دقیقی از کانکس های ایران در دست است. که توسط دستگاه های سایر کشورها ثبت شده است.
همچنین بر اساس اطلاعات تاریخی به دست آمده ، کانکس های قدیمی ایران نیز در دست است.

کانکس های قدیمی ایران
تاریخ ها میلادی است
643 خراسان------پسلرزه ها تا 70 روز ادامه داشت
816 خراسان------پسلرزه ها تا 70 روز ادامه داشت
855ری ----------پسلرزه ها تا 40 روز ادامه داشت و عده زیادی کشته شدند
858 تبریز---------شهر خراب شد
872 سیمره-------20000 نفر کشته شدند
893 اردبیل--------پسلرزه یکسال طول کشید و چند هزار نفر کشته شدند
956 همدان-------پسلرزه ها یکسال طول کشید

957 فارس--------در اثر کانکس جزایر و کوه هایی در دریای فارس از زیر آب بیرون
آندند
1017 قزوین--------کانکس بسیار شدید
1041 تبریز---------50 هزار نفر کشته شدند
1042 تبریز---------40 هزار نفر کشته شدند
1052 خراسان------قلعه بیهق به کلی خراب شد
1058 همدان------پسلرزه ها 28 روز ادامه داشت و عده زیادی کشته شدند
1065 خراسان------تعدادی از دهکده ها زیر زمین رفت و چند کوه شکافته شد
1067 قزوین--------یک سوم شهر خراب شد
1085 خوزستان-----عده زیادی کشته شدند
1166 قزوین--------پسلرزه ها یکسال ادامه داشت
1527 تبریز---------40 هزار نفر کشته شدند
1549 قزوین--------3 هزار نفر کشته شدند
1633 تبریز---------کانکس شدید
1639 قزوین--------12 هرار نفر کشته شدند
1640 تبریز---------کانکس بسیار شدید
1646 شیروان------شهر خراب شد
1664 دماوند-------عده زیادی کشته شدند
1667 شیروان------12هزار نفر کشته شدند

1673 خراسان------15هزار نفر کشته شدند
1677 لاهیجان------پسلرزه ها تا 10 ماه ادامه داشت
1713 رشت---------پسلرزه ها تا یکسال ادامه داشت
1721 تبریز---------250 هزار نفر کشته شدند
1779 تبریز---------100هزار نفر کشته شدند
1780 تبریز---------100هزار نفر کشته شدند
1787 تبریز---------کانکس بسیار شدید
1808 جنوب گیلان--در تهران نیز احساس شد
1809 مازندران------تخریب ساختمان ها
1820 شیراز---عده زیادی کشته شدند
1822 شیراز---پسلرزه ها 18 ماه ادامه داشت
1830 دماوند--------500نفر کشته شدند 1843 خوی---------شهر خراب شد
1844 لرستان--------شدید
1855شاهرود--------شدید
1852 شیراز---------12هزار نفر کشته شدند
1853لرستان---10 هزارنفرکشته شدند
1868 اراک-----------شدید
1868 تهران---------شدید
1868 قم------------شدید
1868 کاشان---------شدید
1890 گرکان---------شدید
1898 سهند---------300 نفر کشته شدند

سونامی

سونامی یک سری از موج های عظیم هستند که موقعی که به ساحل برخورد می کنند، می توانند موجب خرابی های عظیم و تلفات انسانی شوند. سونامی در اثر کانکس های زیرآبی، لغزیدن صخره ها در زیر دریا یا خیلی به ندرت به وسیله شهاب سنگ یا سیارکی که از فضا به داخل آب برخورد می کند ایجاد می شود.

بیشتر سونامی ها در اثر کانکس های زیرآبی ایجاد می شوند. اما همه کانکس های زیرآبی موجب سونامی نمی شوند. یک کانکس باید بیش از 75/6 در مقیاس ریشتر بزرگی داشته باشد تا سونامی ایجاد کند. حدود 90 درصد همه سونامی ها در اقیانوس آرام رخ می دهند. بیشتر سونامی ها قبل از این که به خشکی برخورد کنند، خود را نشان می دهند و با استفاده از فناوری های نوین شامل (سیسموگراف که وقوع کانکس را نشان می دهد،‌ شناورهای ساحلی مجهز به رایانه که می توانند تغییرات در ارتفاع موج ها را اندازه گیری کنند و یک سیستم سوت زنی روی ساحل) می توان وقوع سونامی را پیش بینی کرد و مردم را از خطر احتمالی آن آگاه کرد.

اگر آب بسرعت از ساحل عقب بکشد و بعد به ارتفاعات بالاتر و به درون خشکی کشیده شود،‌ یعنی این که ممکن است سونامی رخ دهد. همچنین اگر مردم در کنار ساحل احساس کنند یک کانکس رخ داده است، ممکن است همین کانکس موجب سونامی شود. بنابراین باید به سمت بخش های مرتفع تر و داخلی تر خشکی بروند. بعضی از ساحل های اقیانوس آرام سوت های هشدار دهنده سونامی دارند. اولین موج سونامی اغلب بزرگ ترین موج نیست. بنابراین مردم وقتی موجی که به طور غیرطبیعی بزرگ است را مشاهده می کنند،‌ باید به سرعت به بخش های داخلی تر خشکی بروند. چون حتی ممکن است موج های بزرگ تری در راه باشد.

معنی سونامی

کلمه سونامی از واژه ای ژاپنی به معنی "موج بندرگاه" می آید. سونامی بعضی وقت ها به اشتباه "موج های جزر و مدی" نامیده می شود. در حالی که سونامی در اثر جزر و مد ایجاد نمی شود (جزر و مدها به وسیله نیروی جاذبه ماه بر روی دریا ایجاد می شوند). در حالی که موج های منظم و همیشگی به وسیله باد ایجاد می شوند.

پیشرفت سونامی

سونامی موقعی شروع می شود که حجم عظیمی از آب بسرعت مرتفع می شود. این حرکت سریع می تواند در نتیجه یک کانکس زیرآبی رخ دهد (موقعی که کف دریا بسرعت به بالا یا پایین حرکت می کند)،‌ یا بر اثر لغزیدن صخره،‌ یا یک انفجار آتشفشانی و یا هر حادثه دیگری که انرژی زیادی دارد ایجاد شود.

بعد از این که حجم عظیمی از آب حرکت می کند،‌ موج حاصل از آن خیلی بلند می شود. فاصله از نوک یک موج تا نوک موج بعدی بیش از چند صد مایل طول دارد. دوره (فاصله زمانی از آمدن یک موج تا آمدن موج بعدی) هم خیلی طولانی است. و در آب های عمیق حدود یک ساعت طول می کشد.

در دریای عمیق،‌ ارتفاع سونامی ممکن است به حدود یک متر برسد. در آب های عمیق اغلب سونامی با چشم غیرمسلح قابل دیدن نیست. این امر کشف و ردیابی سونامی را در دریای عمیق خیلی مشکل می کند.

سرعت سونامی

یک سونامی ممکن است با سرعت بیش از 970 کیلومتر در ساعت در اقیانوس های باز حرکت کند. یعنی با سرعتی که جت پرواز می کند. یک سونامی ممکن است تنها چند ساعت طول بکشد تا سراسر اقیانوس را طی کند. در حالی که یک موج منظم (که به وسیله باد تولید می شود) با سرعتی در حدود 90 کیلومتر در ساعت حرکت می کند.

وقتی سونامی به ساحل برخورد می کند

هنگامی که یک موج سونامی به ساحل نزدیک می شود (جایی که دریا کم عمق می شود)،‌ کف آن به کف ساحل برخورد می کند و موجب می شود که سرعت موج آهسته شود و ارتفاع آن افزایش یابد. به عبارتی طول موج یعنی فاصله نوک یک موج تا نوک موج بعدی کاهش می یابد. بزرگی یک موج چند برابر افزایش می یابد و طول موج کاهش می یابد (فاصله نوک یک موج تا نوک موج بعدی).

در هنگام ورود به خشکی یک موج سونامی می تواند صدها متر ارتفاع پیدا کند. سرازیری های پلکانی ساحل موج های سونامی بلندتری را موجب می شود. به علاوه موج های سونامی بزرگ که با کناره ساحل تصادف می کنند،‌ مقدار عظیمی از آب را به داخل ساحل در بالای سطح دریای منظم و همیشگی هل می دهد. این امر می تواند موجب وارد آمدن خرابی های عظیمی به داخل خشکی شود.

سیستم های هشداردهنده سونامی

سیستم های هشدار دهنده سونامی در بسیاری از مکان های اطراف زمین وجود دارند. متأسفانه از آنجایی که سونامی ها موقعی که در داخل دریا هستند خیلی ارتفاع بلندی ندارند،‌ کشف آنها آسان نیست و علایم اشتباه بسیاری فرستاده می شود. هشدار دهنده ها در ساحل ها ممکن است به طول مؤثرتری فعالیت کنند و نباید آنها را نادیده گرفت.

مقایسه موج هایی که در اثر باد تولید می شوند با موج های سونامی

موج های منظم (که به وسیله باد ایجاد می شوند)، خیلی با موج های سونامی متفاوتند. موج های سونامی خیلی سریع تر از موج هایی هستند که به وسیله باد ایجاد می شوند و طول موج های خیلی بیشتری هم دارند (فاصله از نوک یک موج تا نوک موج بعدی). در دریای عمیق،‌ موج های سونامی خیلی کوچک هستند. اما در ساحل،‌ آنها دو تای موج های منظم هستند.

موج های سونامی هر چند مدت یک بار رخ می دهند؟

سونامی ها خیلی نادر هستند. معمولاً در هر قرن شش سونامی اساسی رخ می دهد.

مدل کوچکی از سونامی

شما می توانید مدل ریزی از سونامی را با انداختن یک سنگ به داخل کاسه آب ایجاد کنید. این کار موجب می شود موج هایی از محل برخورد به طرف خارج پخش شود.

هشدارها و پیشگیری:

در مواردی که لبه پیشروی موج سونامی در حضیض است،دریا،قبل از رسیدن موج،از ساحل عقب نشینی می کند.اگر شیب قاره کم عمق باشد،این عقب نشینی بیش از چند صد متر خواهد بود.ممکن است افرادی که از خطر بی اطلاع هستند،به علت کنجکاوی یا برای جمع کردن ماهی از روی بستر رخنمون یافته دریا،در ساحل باقی بمانند.

در مواردی که لبه پیشرونده سونامی در نخستین قله آن است،امواج بعدی،منجر به سیل گرفتگی بیشتری می شوند.آموزش در مورد سونامی بسیار مهم است تا معلوم شود که وقتی سطح آب،در وهله اول پایین می آید،خطر هنوز برطرف نشده است.

در مناطقی که خطر سونامی بالاست،برای پیش بینی سونامی و هشدار دادن به مردم،از سیستم های هشدار سونامی استفاده می شود. در سواحل غربی ایالات متحده،که پتانسیل وقوع سونامی های اقیانوس آرام وجود دارد،علایم هشدار دهنده،به مردم هشدار می دهد تا رخداد سونامی در حال وقوع را نشان می دهد.

اگر چه جلوگیری از وقوع سونامی امکان پذیر نیست،اما در بعضی از کشورها مستعد سونامی،اندازه گیری های انجام شده تا خسارات ایجاد شده در ساحل را کاهش دهد.ژاپن،برنامه گسترده ایاز ساخت دیوارهای سونامی با ارتفاع بیش از 5/4 متر(5/13 فوت)را در جلوی مناطق ساحلی پر جمعیت اجرا کرده است.در مکانهای دیگر،برای هدایت آب حاصل از سونامی،دروازه های سیلابی و کانالهایی ساخته شده است.اما چون اغلب سونامی ها،بلندتر از این سدها هستند،اترگذاری آنها زیر سوال است.مثلا،سونامی ای در 12 جولای 1993 به هکایدو برخورد کرد،امواجی به ارتفاع 30 متر(100 فوت)ایجاد کرد که به بلندای یک ساختمان 10 طبقه است.اگر چه شهر بندری آئونا،کاملا توسط دیوارهای سونامی محصور شده بود،امواج روی دیوارها را گرفته و کل ساختارهای چوبی منطقه را تخریب کردند.ساخت این دیوارها،کاهش ارتفاع سونامی ها موفقیت آمیز بوده اما مانع از تخریب و تلفات نشده است.

سونامی های گذشته:

سونامی ها،در اقیانوس آرام،فراوان رخ می دهند اما پدیده ای جهانی می باشند.در هر جایی که توده های عظیمی از آب یافت می شود،که شامل دریاچه های خشکی هم می باشد،وقوع سونامی امکان پذیر است.

هر یک سونامی های زیر در مقاله مربوط به خودشان هم توصیف شده اند که گاهی اوقات توصیف آنها در این مقالات بیشتر هم می باشد:

6100 قبل از میلاد و پیش از آن:

در اقیانوس اطلس شمالی،لغزشهای استوارگا،یک سری از حرکات ناگهانی و زیر دریایی خشکی ها بودند که طی دوره ای چند ده ساله رخ دادند.

1650 قبل از میلاد-سانتورینی:

در زمان بین 1650 قبل از میلاد تا 1600 قبل از میلاد(که هنوز مورد تردید است)جزیره آتشفشانی یونان،سانتورینی فوران کرد و سونامی ای به ارتفاع 100 تا 150 متر راایجاد کرد که ساحل شمالی کرت،در 70 کیلومتری(45 مایل)دورتر را تخریب کرد و در امتداد ساحل شمالی کرت،هر نوع قایقی از ناوگان مینوان را نابود کرد.سانتورینی به احتمال زیاد،منشا داستان ادیبانه آتلانتیس پلاتوست و بعضی از دانشمندان معتقدند که همان سیلاب عظیمی که در متون یهودی،مسیحی و اسلامی ثبت شده خبر می دهد.

1755 –لیبسبون،پرتغال

دهها هزار نفر از پرتغالی هایی که از سونامی عظیم 1755 لیبسبون نجات یافتند،در اثر سونامی ای که نیم ساعت بعد،به دنبال سونامی اول به وقوع پیوست،کشته شدند.بسیاری از مردم شهر که از بخشهای آب نمای ساختمان فرار کردند،معتقدند که این منطقه از آتش سوزی و ریزش آوار در نتیجه پس لرزه ها در امان است.قبل از اینکه دیوار بزرگ آب با بندر برخورد کند،آب عقب نشینی کرده و محموله های رها شده در دریا و کشتیهای شکسته و غرق شده از یاد رفته را آشکار می کند.زمین لرزه،سونامی و آتش سوزی بعد آن،بیش از یک سوم جمعیت لیبسبون را که قبل از زمین لرزه 275000 نفر بود،کشت.یادداشتهای تاریخی مربوط به اکتشافات واسکوداگاما و دریانوردان دیگر از بین رفتند و ساختمانهای بیشماری خراب شدند(که بیشتر نمونه های معماری مانولین پرتغالی را هم شامل می شد).اروپایی های قرن هجدهم،سعی کردند تا از طریق سیستمهای مذهبی و منطق اعتقادی خود این بلای طبیعی را درک کنند.فلاسفه افکار،به ویژه ولتایر،درباره این رخداد نوشتند.مفهوم فلسفی والا،که توسط فیلسوفی به نام امانوئل کانت در مشاهداتی روی احساس زیبایی و برتری توصیف شده است،در بخشی از تلاشها،از وحی و الهام استفاده می کند تا شرارت زمین لرزه و سونامی لیبسبون را دریافت و درک کند.

بسیاری از جانوران،قبل از رسیدن آب،خطر را حس کرده و به سرزمینهای مرتفعتر فرار کردند.زمین لرزه لیبسبون،نخستین مورد ثبت شده این پدیده در اروپاست.این پدیده،در زمین لرزه 2004 اقیانوس هند،در سریلانکا هم مشاهده شد.بعضی از دانشمندان معتقدند که جانوران قادرند امواج ریلای حاصل را از زمین لرزه را،چند دقیقه یاچند ساعت قبل از این که سونامی به ساحل برسد،حس کنند.

1883 –فوران انفجاری کراکاتوا:

جزیره آتشفشانی کراکاتوا در اندونزی،در سال 1883 ،به طور ویران کننده ای فوران کرد و اتاق ماگمایی زیرزمینی خود را تا حدی خالی کرد در نتیجه قسمت عمده زمین روی آن و بستر اقیانوس به درون آن ریزش کرد.در نتیجه این فوران،یک سری از امواج سونامی بزرگ ایجاد شدند که بعضی از آنها به ارتفاع بیش از 40 متر بالای سطح دریا رسیدند.امواج سونامی در سرتاسر اقیانوس هند،اقیانوس آرام،ساحل غربی آمریکا،آمریکای جنوبی و حتی در کانال انگلیس مشاهده شدند. در سواحل جاوه و سوماترا،سیلاب دریایی چندین مایل به درون خشکی نفوذ کرد و سبب چنان تلفاتی شد که در یک منطقه هیچکس مجددا ساکن نشد اما به حالت جنگلی در آمد و امروزه منبع طبیعی اجونگ کولون است.

1946 –سونامی:اقیانوس آرام:

سونامی حاصل از زمین لرزه جزیره آلئوتیان که 165 نفر را در هاوایی و آلاسکا کشت منجر به ایجاد سیستم هشدار سونامی شد که در سال 1949 ،برای کشورهای منطقه اقیانوس آرام تاسیس شد.

1960 –سونامی شیلی:

زمین لرزه بزرگ شیلی،با بزرگای 5/9 ،بزرگترین زمین لرزه ای است که تاکنون ثبت شده که در ساحل جنوبی شیلی مرکزی رخ داد و یکی از مخربترین سونامی های قرن بیستم را ایجاد کرد.این سونامی در کل گستره اقیانوس آرام منتشر شد و امواجی ایجاد که ارتفاع آنها به بیش از 25 متر می رسید.هنگامی که سونامی،تقریبا22 ساعت بعداز زمین لرزهبه اوناگاوای ژاپن رسید،ارتفاع موج در بالای مدهای بلند،3 متر بود.تعداد افرادی که در اثر زمین لرزه و سونامی بعد از آن کشته شدند،بین 490 تا 2290 نفر تخمین زده شد.

1964 –سونامی گودمزایدی:

بعد از زمین لرزه گود مزایدی بابزرگای 2/9 ،سونامی،آلاسکا،بریتیش کلمبیا،کالیفرنیا و شهرهای ساحلی شمال غرب اقیانوس آرام را درنوردیدو 122 نفر راکشت. ارتفاع سونامی بیش از 6 متر بود و 11 نفر را در فاصله ای دور،در کرسنت سیتی کالیفرنیا از بین برد.

2004 –سونامی اقیانوس هند:

زمین لرزه 2004 اقیانوس هند با بزرگای 0/9 ،باعث ایجاد امواج کشنده سونامی در 26 دسامبر 2004 شد که بیش از 000/310 نفر را از بین برد(فقط در اندونزی،بیش از 000/220 نفر کشته شدند)که این سونامی را کشنده ترین سونامی ثبت شده در تاریخ ساخت. سونامی افرادی را که در مجاورت زمین لرزه در اندونزی،تایلند و ساحل شمالی-غربی مالزی بودندتا افرادی که هزاران کیلومتر دورتر در بنگلادش،هند،سریلانکا و مالدیو و حتی سومالی،کنیا و تانزانیا در آفریقای شرقی بودند را از بین برد.

برای کمک به قربانیان این حادثه دلخراش،بیش از 300 میلیون پوند،از سرتاسر دنیا جمع آوری شد.

بر خلاف اقیانوس آرام،هیچ سرویس هشدار سازمان دهی شده ای،اقیانوس هند را پوشش نمی دهد. بخشی از آن به علت نبود سونامی بزرگ از سال 1883 (فوران کراکاتوا)می باشد که 36000 نفر را کشت.پس از سونامی 2004 اقیانوس هند،یونسکو و دیگر سازمانهای جهانی،در صدد ایجاد یک سیستم جهانی ثبت سونامی برآمده اند.

کانکس و سونامی در ژاپن

کانکس‌ای که در ژاپن آمد، تقریبا دو و نیم ریشتر بیشتر از کانکس «بم» بود و این در حالی است که آمار تلفات، اصلا قابل مقایسه نیست(بم:25000 کشته و 50000 مجروح) و بخش قابل توجهی از قربانیان ژاپنی هم نه بر اثر کانکس که به دلیل سونامی و غرق شدن در آب جان باخته اند.

کانکس مهیب اخیر ژاپن بی‌گمان از بزرگ ترین زمین لرزه‌های تاریخ بشر است؛ کانکس‌ای با قدرت نزدیک به 9ریشتر! شدت کانکس به حدی بود که ژاپنی‌ها که به زمین لرزه عادت دارند و حتی به آن خو گرفته اند، از آنچه رخ داده، وحشت زده شدند به‌ویژه آن که همزمان با این کانکس، سونامی سهمگینی با امواجی به ارتفاع 10 متر، بنادر این کشور را در هم کوبید و حدود 1200 نفر را به کشتن داد.

هر چند که کانکس و سونامی ژاپن به عنوان یک فاجعه انسانی مورد توجه است و از این بابت نیز تاسف خود را ابراز می‌داریم، اما این کانکس، تن ما ایرانی‌ها را هم می‌لرزاند چه آن که ایران نیز همانند ژاپن روی کمر بند کانکس قرار دارد و کشوری کانکس خیز است اما بر خلاف ژاپنی‌ها که ایمن‌سازی را به عنوان یک «خط‌ قرمز» حیاتی در ساخت و سازهایشان قرار داده و بدان پایبندند، در ایران، هنوز که هنوز است ساختمان‌های غیراستاندارد ساخته می‌شود تا بسیاری از ما، شب‌ها در خانه‌هایی بخوابیم که معلوم نیست کی بر سرمان فروخواهند ریخت.

کانکس  زمین لرزه یکی از وحشتناک ترین پدیده های طبیعت محسوب می شود. اغلب زمینی را که روی آن ایستاده ایم، به صورت تخته سنگ های صلب و محکمی تصور می کنیم که از استحکام زیادی برخوردار است. هنگامی که زمین لرزه ای روی می دهد برای لحظه ای این تصور بر هم می ریزد، اما طی همان لحظه کوتاه خسارت های شدیدی وارد می شود. با توجه به پیشرفت هایی که در حوزه علوم مختلف صورت گرفته است، دانشمندان توانسته اند نیروهایی را که باعث زمین لرزه می شود، شناسایی کنند. علاوه بر آن با استفاده از فناوری های نوین می توان شدت یک کانکس و مکان آن را حدس زد. مهم ترین کار باقی مانده آن است که راهی برای پیش گویی زمین لرزه بیابیم تا مردم هنگام وقوع آن غافلگیر نشوند.

تکان های زمین:

زمین لرزه در واقع ارتعاشی است که در طول پوسته زمین به حرکت در می آید. اگر یک کامیون بزرگ از نزدیکی منزل شما عبور کند، خیابان را به لرزه می آورد و شما احتمالاً لرزه های خانه را احساس می کنید، در این حالت می توان گفت که زمین لرزه کوچکی رخ داده است، اما کلمه زمین لرزه معمولی به حوادثی اطلاق می شود که در آن منطقه بزرگی همانند یک شهر تحت تأثیر این لرزش قرار گیرد.

برای وقوع یک زمین لرزه چند دلیل می توان ذکر کرد:

- فوران گدازه های آتشفشانی

- برخورد یک شهاب سنگ

- انفجارهای زیرزمینی (برای مثال یک آزمایش هسته ای زیرزمینی)

- فرو ریختن یک سازه (همانند تخریب یک معدن)

اما اصلی ترین دلیل وقوع زمین لرزه را می توان حرکات صفحه های (Plates) زمین دانست.هر از گاهی در اخبار می شنویم که زمین لرزه ای روی داده است، اما باید دانست که زمین لرزه پدیده ای است که هر روز در کره زمین روی می دهد. براساس تحقیقات جدید هرساله حدود سه میلیون زمین لرزه روی می دهد، یعنی هشت هزار زمین لرزه در روز یا هر 11 ثانیه یک زمین لرزه.

- حرکت صفحه ها در خلاف جهت یکدیگر و دور شدن از هم.

- ضمن حرکت در خلاف جهت به همدیگر بمالند.

اگر دو صفحه از یکدیگر دور شوند گدازه هایی که از سنگ های مذاب تشکیل شده اند، از بین صفحه های پوسته زمین خارج می شوند (این عمل اغلب در کف اقیانوس ها روی می دهد) هنگامی که این گدازه ها سرد شوند، سخت شده و به شکل پوسته های جدید در می آیند که فاصله بین دو صفحه را پر می کنند. اگر دو صفحه به سمت یکدیگر به حرکت درآیند، معمولاً یک صفحه به زیر صفحه دیگر می خزد. در بعضی موارد، هنگامی که دو صفحه به یکدیگر فشار می آورند، برای هیچ کدام از صفحه ها امکان ندارد که به زیر صفحه دیگر برود، در این صورت این دو صفحه ضمن فشار آوردن به همدیگر یک رشته کوه را به وجود می آورند. در بعضی مواقع نیز صفحه ها ضمن عبور از کنار یکدیگر به همدیگر فشار وارد می کنند. برای مثال تصور کنید یک صفحه به سمت شمال و دیگری به سمت جنوب حرکت کند. در این صورت این صفحه ها از محل تماس به یکدیگر نیرو وارد می سازند.

در جایی که این صفحات به یکدیگر می رسند، گسل تشکیل می شود. در حقیقت گسل ترک هایی در پوسته زمین است که در دو طرف صفحه هایی که در خلاف جهت یکدیگر در حال حرکت هستند، مشاهده می شود. احتمال وقوع کانکس در اطراف خطوط گسل بیشتر از هر جای دیگر است. گسل ها انواع مختلفی دارند که براساس موقعیت خط گسل و چگونگی حرکت دو صفحه نسبت به هم تقسیم بندی می شود. در تمام انواع گسل ها، صفحه ها کاملاً به یکدیگر فشار وارد می سازند و در نتیجه هنگام حرکت آنها اصطکاک شدیدی به وجود می آید. اگر نیروی اصطکاک بسیار شدید باشد مانع حرکت آنها می شود در این حالت فشاری که باعث ایجاد گسل می شود افزایش می یابد. اگر میزان این فشار از حد معینی بیشتر شود، بر نیروی اصطکاک غلبه می کند و صخره ها ناگهان می شکنند.به عبارت دیگر، هنگامی که صخره ها به یکدیگر فشار وارد می کنند، انرژی پتانسیل به وجود می آید و هنگامی که صخره ها به حرکت درمی آیند، انرژی پتانسیل به جنبشی تبدیل می شود. اغلب زمین لرزه ها در اطراف مرز صفحه های زمین ساختی روی می دهد زیرا در این منطقه در اثر حرکت صفحه ها منطقه گسل به وجود می آید که دارای گسل های متعدد و به هم پیوسته ای است. در منطقه گسل، آزاد شدن انرژی جنبشی در یک گسل ممکن است باعث افزایش انرژی پتانسیل در گسل کناری شود که این عمل به زمین لرزه دیگری منجر می شود. به همین دلیل است که گاهی در یک منطقه کوچک کانکس های متعددی در فاصله های زمانی کم روی می دهد.البته گاهی اوقات زمین لرزه هایی در وسط این صفحه ها نیز روی می دهد. یکی از شدیدترین زمین لرزه های ثبت شده زمین لرزه ای است که در صفحه قاره ای آمریکای شمالی در سال 1811 و 1812 اتفاق افتاد. دانشمندان در دهه 1970 دریافتند که احتمالاً منشاء این زمین لرزه یک منطقه گسل 600 میلیون ساله است که زیر لایه های متعدد سنگ و صخره مدفون شده بود.

امواج زمین لرزه :

درست مثل هنگامی که درسطح آب اغتشاش روی می دهد، انرژی آن به صورت امواج منتقل می شود، وقتی که شکست یا جابه جایی در پوسته زمین روی می دهد، انرژی آن به صورت امواج زمین لرزه منتقل می شود. در هر زمین لرزه ای چند نوع موج مختلف مشاهده می شود. امواج اصلی از لایه های داخلی زمین عبور می کنند، در حالی که امواج سطحی از سطح می گذرند. اغلب ویرانی های کانکس توسط امواج سطحی - که امواج L هم نامیده می شوند _ به وجود می آید، زیرا این امواج ارتعاشات شدیدی را به وجود می آورند. هنگامی که امواج اصلی به سطح زمین رسیدند، امواج سطحی را به وجود می آورند.امواج اصلی خود به دو گروه مهم تقسیم بندی می شوند:

امواج اولیه که امواج P نیز نامیده می شوند، با سرعت 5/1 تا 8 کیلومتر در ساعت حرکت می کنند. سرعت حرکت این امواج به جنس زمینی که این امواج از آنها عبور می کنند بستگی دارد. سرعت این امواج از موج های دیگر بیشتر است و بنابراین سریع تر به سطح زمین می رسند. این امواج قابلیت عبور از جامدات، مایعات و گازها را دارند و به همین دلیل به طور کامل از زمین عبور می کنند. وقتی که این امواج از صخره ها عبور می کنند، در مسیر حرکت خود به آنها به سمت جلو و عقب فشار وارد می کنند.

امواج ثانویه امواج S نامیده می شوند و مدت کوتاهی بعد از امواج P می رسند. این امواج هنگام حرکت خود، صخره ها را به سمت بالا فشار می دهند، یعنی ارتعاش صخره ها عمود بر مسیر حرکت این امواج است. امواج S برخلاف امواج P نمی توانند در داخل زمین به خط مستقیم حرکت کنند. این امواج فقط از مواد جامد می گذرند و به همین دلیل هنگامی که در مرکز زمین به مایع برسند، متوقف می شوند.با این همه هر دو نوع موج از سطح زمین می گذرند و بنابراین می توان آنها را در آن سوی نقطه ای که زمین لرزه روی داده است، شناسایی کرد. در هر لحظه تعداد زیادی امواج کانکس ای ضعیف در قسمت های مختلف زمین قابل شناسایی است.

امواج سطحی را می توان تا حدودی به امواج آب تشبیه کرد. چرا که امواج سطحی حین حرکت، سطح زمین را به سمت بالا و پایین می رانند. حرکت این امواج باعث ویرانی های شدیدی می شود، چرا که صخره ها و پی ساختمان ها را به ارتعاش می آورد. امواج L از همه کندتر هستند به همین دلیل شدیدترین لرزش ها در پایان یک زمین لرزه روی می دهد.

شناسایی کانون کانکس :

همان طور که ذکر شد سه نوع مختلف موج کانکس وجود دارد که هر کدام با سرعت مشخصی حرکت می کند. به رغم آنکه سرعت دقیق امواج P و S بسته به جنس و نوع ماده ای که این امواج از آن عبور می کنند، متغیر است، نسبت سرعت حرکت آن دو در تمام زمین لرزه ها تقریباً ثابت باقی می ماند.معمولاًسرعت امواج P،حدود6/1برابرسرعت امواج S است.

دانشمندان می توانند با استفاده از این نسبت، فاصله بین هرنقطه از سطح زمین را با کانون زمین لرزه محاسبه کنند. کانون کانکس مکانی است که امواج زمین لرزه از آنها شروع شده اند. برای تشخیص کانون کانکس از ابزاری استفاده می شود که کانکس نگار نامیده می شود. کانکس نگار دستگاهی است که امواج مختلف را ثبت می کند. برای یافتن فاصله بین کانکس نگار و کانون کانکس، دانستن زمان رسیدن این امواج نیز ضروری است. با در اختیار داشتن این اطلاعات، اختلاف زمانی بین رسیدن این امواج محاسبه شده و سپس نمودار ویژه ای رسم می شود که در آن فاصله ای را که موج می تواند طی مدت اختلاف زمانی محاسبه شده طی کند، به دست می آید.

اگر اطلاعاتی از این دست را از سه یا چند نقطه مختلف به دست آوریم، می توان مکان کانون کانکس را به دست آورد. برای این کار کافی است که کره ای فرضی حول هر یک از کانکس نگار ها رسم کرد که در آن مکان اندازه گیری به عنوان مرکز کره و فاصله محاسبه شده تا کانون کانکس به عنوان شعاع کره در نظر گرفته می شود. پس سطح کره مورد نظر نشان دهنده تمام نقاطی است که از کانکس نگار به اندازه مورد نظر فاصله دارد. بنابراین کانون کانکس مورد نظر باید در جایی در سطح این کره قرار داشته باشد. اگر دو کره را بر اساس اطلاعات به دست آمده از دو کانکس نگار مختلف رسم کنید، از تقاطع دو کره یک دایره به دست می آید. از آنجایی که کانون کانکس باید در سطح هر دو کره قرار گرفته باشد، محیط دایره ای که از تقاطع دو کره به دست می آید، نشان دهنده تمام کانون های ممکن برای کانکس مورد نظر است.

از تقاطع کره سوم با این دایره فقط دو نقطه حاصل می شود که نشان دهنده کانون های محتمل برای کانکس است. از این دو نقطه یکی در سطح زمین قرار دارد و دیگری در هوا، با توجه به آنکه کانون کانکس همیشه در سطح زمین قرار دارد، نقطه موجود در هوا کنار گذاشته شده و نقطه موجود در سطح زمین نشان دهنده مکان واقعی کانون کانکس است.

درجه بندی دامنه و شدت کانکس :

در هنگام وقوع کانکس بارها با کلمه مقیاس ریشتر مواجه می شویم. شاید کلمه مقیاس مرکالی هم به گوشتان رسیده باشد هرچند که کمتر مورد استفاده قرار می گیرد. این دو مقیاس قدرت یک کانکس را از دو جنبه مختلف بیان کنند.

از مقیاس ریشتر برای بیان بزرگی یک زمین لرزه یعنی مقدار انرژی آزاد شده طی یک زمین لرزه استفاده می شود. اطلاعات مورد نیاز برای محاسبه بزرگی زمین لرزه را از لرزه نگار به دست می آورند. مقیاس ریشتر لگاریتمی است یعنی افزایش یک واحد در مقیاس ریشتر نشان دهنده افزایش ده واحدی در دامنه موج است. به عبارت دیگر دامنه موج در کانکس 6 ریشتری ده برابر دامنه موج کانکس 5 ریشتری است و دامنه موج 7 ریشتر 100 برابر کانکس 5 ریشتری است. مقدار انرژی آزاد شده در کانکس 6 ریشتری 7/31 برابر کانکس 5 ریشتری است.

بزرگترین کانکس ثبت شده 5/9 ریشتر شدت داشت، هرچند که مطمئناً کانکس های شدیدتری در تاریخ طولانی زمین روی داده است. عمده کانکس هایی که روی می دهد کمتر از 3 ریشتر قدرت دارند. زمین لرزه هایی که کمتر از ? ریشتر شدت داشته باشند، نمی توانند ویرانی های چندانی به بار آورند. کانکس هایی که 7 ریشتر یا بیشتر قدرت داشته باشند، کانکس های شدیدی محسوب می شوند.مقیاس ریشتر فقط یکی از عواملی است که تبعات یک کانکس را بیان می کند. قدرت تخریبی یک کانکس علاوه بر قدرت آن به ساختار زمین در منطقه مورد نظر و طراحی و مکان سازه های ساخت بشر بستگی دارد. میزان ویرانی های به بار آمده را معمولاً با مقیاس مرکالی بیان می کنند.دانشمندان می توانند درجه مقیاس ریشتر را درست پس از زمین لرزه و زمانی که امکان مقایسه اطلاعات از ایستگاه های مختلف کانکس نگاری به وجود آمده، معین کنند. اما درجه مرکالی را نمی توان به این سرعت مشخص کرد و لازم است که محققان زمانی کافی برای بررسی اتفاقاتی که حین زمین لرزه روی داده است، در اختیار داشته باشند. هنگامی که تصور دقیقی از میزان خسارت های وارده به عمل آمد، می توان درجه مرکالی مناسب را تخمین زد.

مقابله با زمین لرزه :

طی پنجاه سال اخیر اطلاعات زیادی در مورد کانکس کسب کرده و فرآیند وقوع آن را بهتر از پیش درک می کنیم، اما هنوز هم برای مقابله با آن کاری نمی توانیم انجام دهیم. زمین لرزه ها توسط فرآیندهای بنیادین و قدرتمند زمین شناختی که خارج از حیطه کنترل ما هستند، به وجود می آیند. این فرآیندها نسبتاً غیر قابل پیش بینی است، بنابراین در حال حاضر این امکان وجود ندارد که به مردم گفت دقیقاً چه وقت کانکس روی می دهد. این امواج کانکس ای ثبت شده، می تواند به ما اطلاع دهد که ارتعاش های بسیار قویتری در راه است، اما این اطلاعات می تواند فقط چند دقیقه پیش از وقوع کانکس به ما اخطار دهد. دانشمندان می توانند برپایه حرکت های صفحه ها در زمین و موقعیت منطقه های گسل، پیش بینی کنند که در کدام مناطق احتمال وقوع کانکس زیاد است. همچنین با تحقیق در تاریخ زمین لرزه های روی داده در منطقه مورد نظر، زمان احتمالی وقوع کانکس را پیش بینی کنند. با این همه این پیش بینی ها معمولاً بسیار ضعیف هستند. اما پیش بینی دانشمندان در مورد پس لرزه ها دقیق تر است. پس لرزه ها، لرزه هایی است که پس از کانکس اولیه روی می دهد. این پیش بینی ها براساس تحقیق های بسیار وسیعی که در مورد الگوهای پس لرزه ها انجام شده است، صورت می گیرد.کانکس شناسان در این مورد که چگونه زمین لرزه هایی که از یک گسل شروع شده اند، می توانند کانکس های دیگری را در گسل های متصل به یکدیگر به وجود آورند، پیش بینی های دقیقی انجام می دهند.

زمینه دیگر تحقیق ارتباط بین بارهای الکتریکی و مغناطیسی در صخره ها و زمین لرزه است. بعضی از دانشمندان بر این عقیده اند که این میدان الکترومغناطیسی پیش از زمین لرزه تغییر می کند. علاوه بر این کانکس شناسان خروج گاز از زمین و تغییر شکل زمین را به عنوان علائم اخطار دهنده زمین لرزه می شناسند. با این همه در بسیاری از موارد نمی توان زمین لرزه را با دقت کافی پیش بینی کرد.

پس برای مقابله با زمین لرزه چه کاری می توان انجام داد؟ عمده پیشرفت هایی که طی 50 سال گذشته حاصل شده است به آمادگی برای کانکس و مخصوصاً حیطه مهندسی عمران مربوط می شود. طی چند دهه اخیر استانداردهایی برای ساخت ساختمان ها در نظر گرفته شده است تا مقاومت آنها در برابر نیروی امواج زمین لرزه افزایش یابد. از استانداردهای جدید می توان به تقویت مصالح اشاره کرد. طراحی بناها به شیوه ای که از انعطاف پذیری لازم برای جذب ارتعاش ها برخوردار باشند بدون آنکه تخریب شوند،یکی دیگر از این روش هاست. طراحی ساختمان ها به شیوه ای که بتوانند این ضربه ها را بگیرند، مخصوصاً در مناطقی که کانکس خیز هستند، از اهمیت بسیاری برخوردار است.یکی دیگر از مولفه های آمادگی، آموزش مردم است. امروزه بسیاری از سامان های دولتی در اغلب کشورها دفترچه های راهنمایی منتشر می کنند که در آن چگونگی وقوع کانکس، راهنمایی هایی در مورد حفاظت خانه در برابر کانکس های احتمالی و فعالیت هایی که در زمان وقوع کانکس باید انجام داد، گردآوری شده است.

کانکس:
بخش هایی از زمین همیشه در حال حرکت هستند باور کردنش مشکل است ولی این واقعیت وجود دارد این حرکت ها به قدری آرام و کند هستند که معمولا متوجه نمی شویم درست مثل رشد ناخن ها که به کندی انجام می گیرد وبه همین دلیل هم ماآن را احساس نمی کنیم .زمانی که سرعت وحرکت های زمین شدت گیرد،ممکن است زمین لرزه به وجودآید و ساختمانها را خراب کند .
معمولاپس از هر زمین لرزه اصلی لرزه های ثانوی روی می دهد که پس لرزه نام دارد.
هر زمین لرزه یک کانون دارد که نقطه شروع آن است بخش های از زمین به طرف بالا وپایین وچپ وراست حرکت می کند وموجهایی را به نام امواج لرزان به وجود می آورد که در سراسر پوسته زمین پخش می شود .
برای اندازه گیری بزرگی کانکس ،از مقیاسی به نام( ریشتر) استفاده می شود این مقیاس به نام ریشتر ،دانشمند بزرگ آمریکایی نام گذاری شده است اگر بزرگی کانکس بیشتر از ۲ درجه ریشتر باشد ، کانکس کوچک(خفیف)است واگرشدت آن بیشتر از ۸ درجه ریشتر باشد خیلی بزرگ (شدید) است ما روی قسمت بیرونی ،یعنی پوسته زمین زندگی می کنیم ضخامت برخی از قسمتهای پوسته زمین ۳۰ تا ۴۰ مایل است . اگر کره زمین را سیب فرض کنیم ضخامت پوسته زمین هم چون پوسته سیب است. اغلب زمین لرزه ها در همین بخش ، یعنی پوسته زمین رخ می دهند پوسته زمین به تکه های مختلفی تقسیم می شود که این تکه های از هم جدا شده ، مدام حرکت می کنند گاه پیش می آید که در این حرکت ها دو تکه پوسته بر هم فشار وارد می کنند محل تماس دو تکه پوسته را گسل گویند اگر این گونه تماسها دو تکه پوسته بتواند از هم عبور کنند و به هم فشار وارد آورند ،پوسته زمین در آن ناحیه خم شده ،بر آمده می گردد وناگهان این خمیدگی رها می شود وبلافاصله ممکن است همه آن قسمت حدود ۴-۵ فوت حرکت کند این همان اتفاقی است که در سال ۱۹۸۵ در عمق ۱۲ مایلی از سطح زمین در مکزیک رخ داد و بزرگی این زمین لرزه ۱/۸ درجه درمقیاس ریشتر اندازه گیری شد در این رویداد ساختمان ها فرو ریختند وهزاران نفر کشته شدند. اغلب زمین لرزه ها در طول سواحل اقیانوس آرام روی می دهد ، جایی که پوسته زمین مدام در حال حرکت است .

ایمن سازی محیط آموزشی:
ایمن سازی در مقابل خطرات ناشی از کانکس از مهمترین اقداماتی است که باید قبل ازوقوع کانکس انجام شود. حوادث ذکر شده می توانددر بعضی از موارد حتی بیش از سقوط آوار،صدمات وجراحات وارد کند؛ پس بهتر است که از قبل روشهای اجتناب از آن ها را آموخت ومحیط آموزشی را ایمن ساخت .
۱- پنجره ودر های بزرگ شیشه ای را با چسب های نواری به صورت ضربدر چسبانید تا از پرتاب شیشه جلوگیری شود .
۲- تابلو،تخته سیاه وقفسه های کتابخانه وغیره را باید درجای خود محکم کردتا درموقع کانکس سقوط نکنند.
*با توجه به این مطالب می توان تصور کرد زمانی که ساختمان،مقاومت لازم را نداشته باشد،پس از وقوع کانکس احتمال بروز حوا دث زیر وجود دارد:
۱-تعدادی از دانش آموزان زیر آوار واجسام سنگین گرفتار شوند.
۲-ممکن است افرادی به علت قطع برق در محل هایی تاریک محبوس شوند.
۳-تعدادی مجروح شده،باعث وحشت دیگر دانش آموزان شوند.
۴-تعدادی احتیاج به دارودارند و تعدادی نیز بدون اجازه از مدرسه خارج شده اند.
۵-در این گیرودار،والدین دانش آموزان مراجعه کرده،خواستار فرزندانشان می باشند.
همه این اتفاقات،پس از وقوع کانکس پیش خواهد آمد؛پس وظیفه ما بسیار حائز اهمیت می باشد که با برنامه ریزی از پیش تعیین شده آمادگی لازم را داشته باشیم تا از خسارات وتلفات احتمالی جلوگیری نمائیم.
وسایل نجات عبارتند از:
*بیل ،کلنگ،طناب،جعبه ابزار،چراغ قوه،باطری یدک، شیلنگ آب ،رادیو کوچک ،بلند گوی دستی ، کپسول آتش نشانی و دفتری که لیست دانش آموزان در آن قید شده باشد.
*بایستی قبل از وقوع کانکس،گروهی از دانش آموزان را به عنوان ((گروه تدارکات))منظور کرد که از قبل ، وسایل اضطراری و نجات را آماده کرده باشند تا در صورت لزوم اقدام نمایند.
توجه:تمامی وسایل گروه تدارکات، باید با هماهنگی مسؤولین مدرسه در محلی دور از خطرات ناشی از خرابی ساختمان نگهداری شود تا در صورت لزوم دسترسی به آنها آسانتر باشد.
بدیهی است با همه اقداماتی که در شرایط اضطراری انجام می دهیم باز هم خطر به طور جدی بر طرف نمی شود وگاهی در محل های کانکس زده ممکن است نیاز باشد به افراد زیر آوار مانده،کمک کنیم و تا رسیدن نیروهای امدادی باید عملیات نجات را به وسیله گروه تدارکات انجام دهیم.این عملیات عبارتند از:
۱٫مسؤولیت باید تقسیم شود تا در اسرع وقت راه نفوذ به ساختمان را پیدا کنیم .
۲٫افراد آسیب دیده ی سطحی را بیرون بیاوریم و پس از کمک های اولیه،ضمن روحیه دادن به آنها از تعداد افراد خانواده شان سؤال نموده،مصدوم را به بیمارستان اعزام کنیم.
۳٫خونسردی خود را حفظ کرده‌،در صورت دسترسی به آشپزخانه،‌فلکه گاز وآب وکنتور برق را قطع نمائیم.
۴٫گوش خود را به آوار یا دیوار های ریخته شده یا لوله دود کش یا لوله های آب بگذاریم تا اگر صدای ناله ای شنیده می شود فورا به کمک آن ها بشتابیم.
۵٫در صورتی که حدس زدیم شخصی زیر آوار است ،با وسیله ای محل را علامت گذاری کرده ،از تجمع در محل ذکر شده خودداری نمائیم.
۶٫در خاتمه در صورتی که مصدومین،احتیاج به تنفس مصنوعی و ماساژ قلبی داشتند این کار را بدون فوت وقت انجام دهیم.

روش های یافتن افراد در زیر آوار:
الف)به وسیله افراد نجات یافته از زیر آوار.
ب)به وسیله همسایگان و آشنایان نزدیک در محل.
ج)از روی مدارک موجود در ساختمان؛مثل شماره تلفن اقوام و نزدیکان آنان.
*ضمنا اگر زمانی به دلیل خرابی ساختمان مدرسه،سالن های خروجی مسدود شد،رعایت نکات ذیل تا رسیدن ماموران نجات ضروری است وباید همگی دراین خصوص همکاری لازم را انجام دهند:
۱٫در وهلۀ اول باید خونسردی خود را حفظ واز ایجاد سر وصدای زیاد خودداری کنید و در صورتی که برای طلب کمک صدا می زنید بعد از هر بار صدا کردن،مدت کوتاهی را برای شنیدن جواب،همگی سکوت کنید.
۲٫ از فعالیت زیاد خود وهمراهان خودداری کنید تا از اکسیژن موجود ،برای مدت زمان بیشتری استفاده کنید .
۳٫ اگر احساس کردید امداد گری جهت کمک به شما نزدیک می شود با خونسردی کامل وبا صدا زدن وضربه زدن خفیف به نقاطی از ساختمان تخریت شده ،وی را برای یافتن خودتان راهنمایی کنید .
۴٫اگر این موارد را رعایت کنید واز انجام فعالیت زیاد خود داری نمایید ،امکان زنده ماندن شما حتی تا چند روز در داخل محلی که گرفتار شده اید وجود دارد .در این گونه موارد همیشه یاد خدا باشید وبه اوتوکل کنید .
مراحل نجات:
مرحله اول :
رسیدگی به مصدومین:
باید کمک های اولیه را در محل مطمئن اجرا کرد وقبل از این که مصدوم را حرکت دهید اگر صدمه زیاد ندیده ومی تواند صحبت کند ،اسم وآدرس وی واطلاعاتی را که می تواند در اختیارتان بگذاردبپرسید واگر بی هوش بود اسم وآدرس وی را پیدا کرده،با خط درشت بنویسید وبرروی لباس او سنجاق کنید.
مرحله دوم :
کاوش ساختمان های کم آسیب دیده ،که این مرحله شامل اقدامات زیر است :
۱٫نجات افرادی که به طور خقیف به دام افتاده اند .
۲٫کاوش ساختمانهای کم آسیب دیده به منظور حصول اطمینان از این که اشخاص به دام افتاده بدون رسیدگی باقی نمانده باشند .
مرحله سوم:
علامت گذاری ساختمان ها بعد از کاوش آنها.

هدف از علامت گذاری عبارت است از :
۱٫صرفه جویی در کار وزمان ،با تعیین ساختمان هایی که عمل کشف مصدوم ونجات در آنها انجام شده است .
۲٫ نشان دادن این که ساختمانی متضمن بعضی مخاطرات است.
فقط ساختمان های کم آسیب دیده را که به خوبی قابل کاوش باشند می توان به صورت زیر علامت گذاری کرد وبه این ترتیب نشان داد که این ساختمان ،کاوش شده ومصدومین را به خارج برده اند . علامت گذاری بدین صورت است که نزدیک در ورودی با گچ یک حرف (ک)نوشته می شود ودر مخرج این کسر ،حرف اول سرویسی که مسؤل کاوش بوده نوشته می شود.
هر جا کاوش کنندگان با وضع خطرناکی رو به رو شوند باید در سمت چپ کسر حرف (خ) را اضافه نیز اضافه نمایند :ک/س خ ساختمان توسط نجات ،کاوش شده، خطر دارد.
مرحله چهارم :
اکتشافات نقاطی که احتمال وجود باز ماندگان در آنجا می رود .
این نقاط عبارتند از :
۱٫پناهگاه ها .
۲٫محل های نزدیک بخاری های دیواری وداخل دود کش ها .
۳٫ قفسه ها وفضای زیر پلکان
۴٫ جاهای خالی زیر آوارها .
۵٫ زیر زمین ها .
۶٫ اتاق هایی که کاملا ویران نشده اند .
*چنانچه احساس شد هنوز اشخاص گم شده ای وجود دارند که ممکن است زیر آوار باقی مانده باشند از روش صدا کردن وگوش دادن استفاده می کنید بدین ترتیب که صدا می زنید :
(گروه نجات اینجاست صدای مرا می شنوید ؟)
سایر نجات گران در این موقع به جوابی که می آید گوش می دهند .چنانچه صدایی نیامد بهتر است به دیوار ، لوله های آب ویا تیر آهن ضربه زده شود تا صدایی تولید کند سپس مجددا گوش دهید چنانچه صدایی به گوش رسید فورابا شخص به دام افتاده ارتباط بر قرار کنید ونسبت به نجات او اقدام نمایید .
آمادگی دسته جمعی دانش آموزان:
تا کنون یاد گرفتید که چگونه وبه چه طریقی هنگام وقوع کانکس هر کجا که هستید در جای امنی پناه بگیرید وخود را از آسیب های جدی در امان نگه دارید وهمچنین محیط آموزشی خود را را تا حد زیادی نسبت به گذشته ایمن سازید اکنون فرا می گیرید بعد از وقوع کانکس با چه شرایطی روبه رو خواهید شد وبرای کمک به خود ودیگران چه کار هایی باید انجام دهید
جهت جلوگیری از بی نظمی حاصل از مسائل بعد از کانکس که قبلا نیز ذکر شد ،بایدشورای ایمنی کانکس تشکیل شود.این شورا شامل گروهای متشکل از تعدادی دانش آموز (از اعضای ورزیده هلال احمر)با وظایف تعیین شده است که برای هر گروه ،یک سرپرست تعلیم می بینند تا بتوانند در صورت نیاز ،همگام با معلمان ومسؤولین مدرسه اقدامات ضروری را انجام دهند .
قبل از بررسی شرایط گروه ها ،باید چند مورد را مورد توجه قرار داده،برای گروه ها توضیح کامل داده شود :
۱٫کلیه فعالیت های دانش آموزان باید زیر نظر معلمان ومسئولان باشد .
۲٫اعضای گروه ها باید قبل از هر گونه اقدامی به دقت جوانب آن را بررسی کنند واز هرگونه تصمیم گیری عجولانه وبدون تفکر بپرهیزند ؛چرا که ممکن است کار دیگران را نیز مختل کنند .
۳٫گروه ها باید همکاری صمیمانه ای با هم داشته باشند
۴٫حفظ آرامش ،یکی از مهم ترین نکاتی است که همواره باید رعایت شود .
شرح وظایف گروه ها (شورای ایمنی کانکس ):
۱) گروه پشتیبانی:
اولین گروهی که باید بلا فاصله بعد از وقوع کانکس اقدام به عملیات نمایند گروه پشتیبانی است ؛زیرا این گروه وسایل مورد نیاز سایر گروه ها را در اختیارشان قرار می دهد ؛ پس بهتر است اعضای این گروه ،بهتر از افراد دیگر از محل دقیق وسایل ضروری وقوع حادثه آگاهی داشته باشند .
شرح وظایف گروه پشتیبانی:
۱٫اعضای این گروه باید پس از وقوع کانکس به محل نگهداری وسایل اضطراری رفته آنها را بین سایر اعضا تقسیم کنند ؛مثلا کمک های اولیه را در اختیار گروه کمک های اولیه ووسایل امداد را در اختیار گروه تجسس قرار دهند وغیره.
۲٫در صورت نیاز ،آب ومواد غذایی را بین دانش آموزان تقسیم کنند .
۳٫چند نفر از اعضای گروه باید مانع ورود دانش آموزان به داخل ساختمان شوند.
۴٫یک یا دونفر از اعضا باید از روی لیست دانش آموزان ،نسبت به شناسایی افرادی که در محل نیستند اقدام بکنند وسپس نتیجه را به افراد گروه تجسس برسانند تا آنها به کمک شخص غایب بروند .
۵٫ اسامی افرادی را که از محل حادثه (مدرسه )خارج شده اند علامت گذاری کنند تا در صورت نیاز بتوانند پاسخ گوی خانواده آنان باشند .
۲)گروه تجسس:
همان طور که گفته شد پس از وقوع کانکس ممکن است در جایی از ساختمان ،فردی در مکانی محبوس یا مجروح ویا نیاز مند کمک باشد .بنابر این عده ای باید با دقت وتحت نظارت سرپرست گروه و با اجتناب از مراجعه به مکان های بسیار خطر ناک (مثل قسمت های ویران شده یا در حال ویرانی ، مناطق آتش گرفته و…)ساختمان مدرسه را بازرسی کنند .از آن جایی که ساختمان مدرسه بزرگ است توصیه می شود طبق هماهنگی که باید از قبل انجام شود کل ساختمان را به چند منطقه تقسیم کرده ،برای کنترل هر منطقه ، چند دانش آموز ویک سر پرست در نظر گرفته شود .پس از وقوع کانکس بهتر است مناطقی بررسی گردد که احتمالا هنگام وقوع کانکس عده بیشتری در آنجا بوده اند (مانند کلاس های درس)و یا امکان دارد که بیش ترین تعداد مجروح در آن قسمت باشد .
شرح وظایف گروه تجسس:
۱٫اعضای این گروه باید تمام کلاس ها ، راهروها وحتی اتاق هایی که بدون استفاده هستند بررسی کنند .
۲٫پس از بررسی اتاق ها باید با علامت ضربدر آنها را علامت گذاری کرد تا دیگر اعضاء جهت بررسی ،مجددا به آنجا وارد نشوند .
۳٫اگر مجروحی در جایی پیدا شد باید به دقت تمام وبا رعایت اصول روش کمک به مجروح ،او را به خارج از ساختمان ،جایی که افراد گروه کمک های اولیه در آن جا مستقر شده اند ،منتقل کرد .
۴٫اگر فردی در زیر آوار است ، باید با دقت وبه آهستگی تکه های آوار را جابه جا کرد وروی آن منطقه نایستاد تا صدمه بیشتری به مصدوم وارد نشود .
۵٫ فلکه گاز ،وسایل حرارتی وسیم برق را باید بررسی کرد وهر چه سریعتر نسبت به قطع آنها اقدام نمود .
۶٫در صورت آتش سوزی ،بلا فاصله گروه اطفاءحریق را مطلع نمود .
۳) گروه اطفاءحریق:
این گروه باتوجه به احتمال وقوع آتش سوزی پس از کانکس،باید از قبل ،نکات لازم جهت اطفاءحریق را فرا گیرند وبا تمرین ،مهارت لازم را کسب نمایند تا بتوانند در صورت نیاز ،مسئولان مدرسه رایاری کنند .
شرح وظایف گروه اطفاءحریق:
۱٫اعضای گروه پس از شناسایی اماکنی که آتش گرفته ویا احتمال آتش سوزی دارد ،باید نوع آتش را شناسایی کرده ،با استفاده از وسایلی از قبیل کپسول آتش خاموش کن ،آب ،ماسه وشن، سعی کنند که آتش را مهار نمایند ومانع سرایت آن به سایر مناطق شوند.
۲٫در صورتی که آتش مهار نشد وسرعت آن زیاد بود ،بایستی محل را ترک کنند واطراف آن منطقه رانیز در صورت جدی تر شدن ،تخلیه نمایند .
۴)گروه کمک های اولیه:
جعبه کمک های اولیه ومحتویات آن عبارتند از : داروهای ضد عفونی کننده ،گاز استریل ،باند ،چسب زخم ،دارو های مسکن ،پماد سوختگی ،آتل ،باند سه گوش،قیچی،پنس ودیگر وسایل اضطراری.
با وقوع هر کانکس احتمال دارد عده ای مجروح شوند ؛بنابر این اعضای این گروه باید از قبل ،به خوبی کمک های اولیه را بیاموزند ودر این کار مهارت لازم را داشته باشند .قبل از وقوع حادثه بهتر است محل امنی در خارج از ساختمان ودور از موانع خطرناک (مثل تیرک های زمین بازی- درخت ها، تیرهای چراغ برق)برای استقرار گروه کمکهای اولیه وانتقال مجروحین به آنجا تعیین شود .

شرح وظایف گروه کمک های اولیه
۱٫افراد گروه باید مهم ترین کمک های اولیه همچون تنفس مصنوعی ،بستن زخم ها وشکستگی ها و…را به مجروحین برسانند
۲٫در مورد جراحات سطحی باید کمک های اولیه را انجام داد ودر مورد جراحات خطرناک ،پس از کمک های اولیه باید منتظر نیروهای کمکی شد ویا اورا به مراکز اورژانس اعزام نمود .
۳٫ افراد گروه ضمن مداوا باید به روحیه بیمار توجه کنند وبا سخنان تسلی بخش ومحبت آمیز او را آرام کنند واطمینان بخشند.
طولانی ترین کانکس ای که که تا کنون اتفاق افتاده بین چهل تا چهل وپنج ثانیه طول کشیده است .در طول این مدت می توانید به آرامی از یک تا چهل بشمارید وفکر خود را به کار بگیرید . اگر در فضای باز مثل چمنزار اردو زده اید احتمالا خطر کمتری برای شما وجود دارد مگر اینکه نزدیک کوه باشید واحتمال ریزش کوه وجود داشته باشد .به رغم افسانه ها وداستان هایی که در مورد دهان باز کردن زمین وفرورفتن ساختمان ها وجوددارد ، تا کنون کانکس به ندرت باعث بروز چنین حوادثی شده است.
در طی قرون متمادی در اثر تکان ها ولرزش ها ی کره زمین ،اشکال مختلف جغرافیایی به وجودآمده اند با آنکه اغلب شهرهای ماروی مناطق نا متعادل وکانکس خیز بنا شده است وکانکس ها باعث خرابی و ویرانی بسیاری می شود اما هنوز ساختمان ها با الگوی معمولی بنا می شوند .
دانشمندان پیش بینی کرده اند در سال ۲۰۰۰ در حدود ۷۵ میلیون آمریکایی بر روی یک منطقه کانکس خیز ویا در طول آن زندگی خواهند کرد در حال حاضر از هر ۷ نفر آمریکایی یک نفر در ناحقه کانکس خیز زندگی می کند وبر اساس اظهارات دانشمندان در پایان قرن حاضر از هر چهار نفر یک نفر در ناحیه ای کانکس خیز زندگی خواهد کرد.
امروزه به دلیل وجود وسایل تکامل یافته دقیق ،نظیر کامپیوتر ،لیزر وقمر های مصنوعی ممکن است روزی فرا رسد که کانکس شناسان بتوانند مارا از زمان وقوع زمین لرزه های شدید در آینده دقیقاآگاه سازند .
اگر چه در بعضی مناطق امکان وقوع زمین لرزه نسبت به سایر نقاط بیشتر است ولی نمی توان با صراحت مدعی شد که یک منطقه بخصوص هرگز دست خوش کانکس نخواهد شد .برای مثال در (چارلستون کارولینای جنوبی ) که اصولا به عنوان یک منطقه مصون مانده از زمین لرزه شناخته می شد ،درسال ۱۸۰۶ کانکس ای رخ داد که حاصل آن خسارات مالی وجانی فراوان بود . درسال ۱۷۱۱ در ناحیه( نیو مادرید میسوری )یعنی منطقه ای که نسبت به خط ساحل شرقی کمتر احتمال وقوع زمین لرزه می رفت ،کانکس ای به مراتب شدید تر اتفاق افتاد .
به هر صورت آنچه ثابت شده این است که کانکس خیز ترین نواحی ،در غرب ،بخصوص آلاسکا وکالیفرنیا واقع شده اند.

کانکس های مهم در ایران

سال وقوع محل وقوع ماه وقوع بزرگی(مقیاس ریشتر)
۱۲۸۸ درود دی ۴/۷
۱۳۰۸ شمال خراسان مهر ۷
۱۳۰۹ جنوب غربی سلماس اردیبهشت ۷
۱۳۱۳ سراوان خرداد ۷
۱۳۲۷ شمال خراسان مهر ۲/۷
۱۳۳۶ لاریجان تیر ۴/۷
۱۳۳۶ همدان آذر ۷
۱۳۴۱ بوئین زهرا شهریور ۷
۱۳۵۶ بندر عباس اسفند ۷
۱۳۵۷ طبس شهریور ۷/۷
۱۳۵۸ شمال قاین آبان ۳/۷
۱۳۶۸ رودبارومنجیل شمال تیر ۳/۷
۱۳۷۵ خراسان،بجنورد،شیروان بهمن ۱/۶
۱۳۷۵ استان اردبیل،مناطق روستایی اسفند ۵/۵
۱۳۷۶ قاین،خراسان،بیرجند اردیبهشت -
۱۳۸۲ بم کرمان دی ماه ۵/۶

تکان های زمین: 

زمین لرزه در واقع ارتعاشی است که در طول پوسته زمین به حرکت در می آید. اگر یک کامیون بزرگ از نزدیکی منزل شما عبور کند، خیابان را به لرزه می آورد و شما احتمالاً لرزه های خانه را احساس می کنید، در این حالت می توان گفت که زمین لرزه کوچکی رخ داده است، اما کلمه زمین لرزه معمولی به حوادثی اطلاق می شود که در آن منطقه بزرگی همانند یک شهر تحت تأثیر این لرزش قرار گیرد.

برای وقوع یک زمین لرزه چند دلیل می توان ذکر کرد: 

- فوران گدازه های آتشفشانی

- برخورد یک شهاب سنگ

- انفجارهای زیرزمینی (برای مثال یک آزمایش هسته ای زیرزمینی)

- فرو ریختن یک سازه (همانند تخریب یک معدن)

اما اصلی ترین دلیل وقوع زمین لرزه را می توان حرکات صفحه های (Plates) زمین دانست.هر از گاهی در اخبار می شنویم که زمین لرزه ای روی داده است، اما باید دانست که زمین لرزه پدیده ای است که هر روز در کره زمین روی می دهد. براساس تحقیقات جدید هرساله حدود سه میلیون زمین لرزه روی می دهد، یعنی هشت هزار زمین لرزه در روز یا هر ۱۱ ثانیه یک زمین لرزه.

- حرکت صفحه ها در خلاف جهت یکدیگر و دور شدن از هم.

- ضمن حرکت در خلاف جهت به همدیگر بمالند.

اگر دو صفحه از یکدیگر دور شوند گدازه هایی که از سنگ های مذاب تشکیل شده اند، از بین صفحه های پوسته زمین خارج می شوند (این عمل اغلب در کف اقیانوس ها روی می دهد) هنگامی که این گدازه ها سرد شوند، سخت شده و به شکل پوسته های جدید در می آیند که فاصله بین دو صفحه را پر می کنند. اگر دو صفحه به سمت یکدیگر به حرکت درآیند، معمولاً یک صفحه به زیر صفحه دیگر می خزد. در بعضی موارد، هنگامی که دو صفحه به یکدیگر فشار می آورند، برای هیچ کدام از صفحه ها امکان ندارد که به زیر صفحه دیگر برود، در این صورت این دو صفحه ضمن فشار آوردن به همدیگر یک رشته کوه را به وجود می آورند. در بعضی مواقع نیز صفحه ها ضمن عبور از کنار یکدیگر به همدیگر فشار وارد می کنند. برای مثال تصور کنید یک صفحه به سمت شمال و دیگری به سمت جنوب حرکت کند. در این صورت این صفحه ها از محل تماس به یکدیگر نیرو وارد می سازند.

در جایی که این صفحات به یکدیگر می رسند، گسل تشکیل می شود. در حقیقت گسل ترک هایی در پوسته زمین است که در دو طرف صفحه هایی که در خلاف جهت یکدیگر در حال حرکت هستند، مشاهده می شود. احتمال وقوع کانکس در اطراف خطوط گسل بیشتر از هر جای دیگر است. گسل ها انواع مختلفی دارند که براساس موقعیت خط گسل و چگونگی حرکت دو صفحه نسبت به هم تقسیم بندی می شود. در تمام انواع گسل ها، صفحه ها کاملاً به یکدیگر فشار وارد می سازند و در نتیجه هنگام حرکت آنها اصطکاک شدیدی به وجود می آید. اگر نیروی اصطکاک بسیار شدید باشد مانع حرکت آنها می شود در این حالت فشاری که باعث ایجاد گسل می شود افزایش می یابد. اگر میزان این فشار از حد معینی بیشتر شود، بر نیروی اصطکاک غلبه می کند و صخره ها ناگهان می شکنند.به عبارت دیگر، هنگامی که صخره ها به یکدیگر فشار وارد می کنند، انرژی پتانسیل به وجود می آید و هنگامی که صخره ها به حرکت درمی آیند، انرژی پتانسیل به جنبشی تبدیل می شود. اغلب زمین لرزه ها در اطراف مرز صفحه های زمین ساختی روی می دهد زیرا در این منطقه در اثر حرکت صفحه ها منطقه گسل به وجود می آید که دارای گسل های متعدد و به هم پیوسته ای است. در منطقه گسل، آزاد شدن انرژی جنبشی در یک گسل ممکن است باعث افزایش انرژی پتانسیل در گسل کناری شود که این عمل به زمین لرزه دیگری منجر می شود. به همین دلیل است که گاهی در یک منطقه کوچک کانکس های متعددی در فاصله های زمانی کم روی می دهد.البته گاهی اوقات زمین لرزه هایی در وسط این صفحه ها نیز روی می دهد. یکی از شدیدترین زمین لرزه های ثبت شده زمین لرزه ای است که در صفحه قاره ای آمریکای شمالی در سال ۱۸۱۱ و ۱۸۱۲ اتفاق افتاد. دانشمندان در دهه ۱۹۷۰ دریافتند که احتمالاً منشاء این زمین لرزه یک منطقه گسل ۶۰۰ میلیون ساله است که زیر لایه های متعدد سنگ و صخره مدفون شده بود.

امواج زمین لرزه : 

درست مثل هنگامی که درسطح آب اغتشاش روی می دهد، انرژی آن به صورت امواج منتقل می شود، وقتی که شکست یا جابه جایی در پوسته زمین روی می دهد، انرژی آن به صورت امواج زمین لرزه منتقل می شود. در هر زمین لرزه ای چند نوع موج مختلف مشاهده می شود. امواج اصلی از لایه های داخلی زمین عبور می کنند، در حالی که امواج سطحی از سطح می گذرند. اغلب ویرانی های کانکس توسط امواج سطحی – که امواج L هم نامیده می شوند _ به وجود می آید، زیرا این امواج ارتعاشات شدیدی را به وجود می آورند. هنگامی که امواج اصلی به سطح زمین رسیدند، امواج سطحی را به وجود می آورند.امواج اصلی خود به دو گروه مهم تقسیم بندی می شوند:

امواج اولیه که امواج P نیز نامیده می شوند، با سرعت ۵/۱ تا ۸ کیلومتر در ساعت حرکت می کنند. سرعت حرکت این امواج به جنس زمینی که این امواج از آنها عبور می کنند بستگی دارد. سرعت این امواج از موج های دیگر بیشتر است و بنابراین سریع تر به سطح زمین می رسند. این امواج قابلیت عبور از جامدات، مایعات و گازها را دارند و به همین دلیل به طور کامل از زمین عبور می کنند. وقتی که این امواج از صخره ها عبور می کنند، در مسیر حرکت خود به آنها به سمت جلو و عقب فشار وارد می کنند.

امواج ثانویه امواج S نامیده می شوند و مدت کوتاهی بعد از امواج P می رسند. این امواج هنگام حرکت خود، صخره ها را به سمت بالا فشار می دهند، یعنی ارتعاش صخره ها عمود بر مسیر حرکت این امواج است. امواج S برخلاف امواج P نمی توانند در داخل زمین به خط مستقیم حرکت کنند. این امواج فقط از مواد جامد می گذرند و به همین دلیل هنگامی که در مرکز زمین به مایع برسند، متوقف می شوند.با این همه هر دو نوع موج از سطح زمین می گذرند و بنابراین می توان آنها را در آن سوی نقطه ای که زمین لرزه روی داده است، شناسایی کرد. در هر لحظه تعداد زیادی امواج کانکس ای ضعیف در قسمت های مختلف زمین قابل شناسایی است.

امواج سطحی را می توان تا حدودی به امواج آب تشبیه کرد. چرا که امواج سطحی حین حرکت، سطح زمین را به سمت بالا و پایین می رانند. حرکت این امواج باعث ویرانی های شدیدی می شود، چرا که صخره ها و پی ساختمان ها را به ارتعاش می آورد. امواج L از همه کندتر هستند به همین دلیل شدیدترین لرزش ها در پایان یک زمین لرزه روی می دهد.

شناسایی کانون کانکس : 

همان طور که ذکر شد سه نوع مختلف موج کانکس وجود دارد که هر کدام با سرعت مشخصی حرکت می کند. به رغم آنکه سرعت دقیق امواج P و S بسته به جنس و نوع ماده ای که این امواج از آن عبور می کنند، متغیر است، نسبت سرعت حرکت آن دو در تمام زمین لرزه ها تقریباً ثابت باقی می ماند.معمولاًسرعت امواج P،حدود۶/۱برابرسرعت امواج S است.

دانشمندان می توانند با استفاده از این نسبت، فاصله بین هرنقطه از سطح زمین را با کانون زمین لرزه محاسبه کنند. کانون کانکس مکانی است که امواج زمین لرزه از آنها شروع شده اند. برای تشخیص کانون کانکس از ابزاری استفاده می شود که کانکس نگار نامیده می شود. کانکس نگار دستگاهی است که امواج مختلف را ثبت می کند. برای یافتن فاصله بین کانکس نگار و کانون کانکس، دانستن زمان رسیدن این امواج نیز ضروری است. با در اختیار داشتن این اطلاعات، اختلاف زمانی بین رسیدن این امواج محاسبه شده و سپس نمودار ویژه ای رسم می شود که در آن فاصله ای را که موج می تواند طی مدت اختلاف زمانی محاسبه شده طی کند، به دست می آید.

اگر اطلاعاتی از این دست را از سه یا چند نقطه مختلف به دست آوریم، می توان مکان کانون کانکس را به دست آورد. برای این کار کافی است که کره ای فرضی حول هر یک از کانکس نگار ها رسم کرد که در آن مکان اندازه گیری به عنوان مرکز کره و فاصله محاسبه شده تا کانون کانکس به عنوان شعاع کره در نظر گرفته می شود. پس سطح کره مورد نظر نشان دهنده تمام نقاطی است که از کانکس نگار به اندازه مورد نظر فاصله دارد. بنابراین کانون کانکس مورد نظر باید در جایی در سطح این کره قرار داشته باشد. اگر دو کره را بر اساس اطلاعات به دست آمده از دو کانکس نگار مختلف رسم کنید، از تقاطع دو کره یک دایره به دست می آید. از آنجایی که کانون کانکس باید در سطح هر دو کره قرار گرفته باشد، محیط دایره ای که از تقاطع دو کره به دست می آید، نشان دهنده تمام کانون های ممکن برای کانکس مورد نظر است.

از تقاطع کره سوم با این دایره فقط دو نقطه حاصل می شود که نشان دهنده کانون های محتمل برای کانکس است. از این دو نقطه یکی در سطح زمین قرار دارد و دیگری در هوا، با توجه به آنکه کانون کانکس همیشه در سطح زمین قرار دارد، نقطه موجود در هوا کنار گذاشته شده و نقطه موجود در سطح زمین نشان دهنده مکان واقعی کانون کانکس است.

درجه بندی دامنه و شدت کانکس : 

در هنگام وقوع کانکس بارها با کلمه مقیاس ریشتر مواجه می شویم. شاید کلمه مقیاس مرکالی هم به گوشتان رسیده باشد هرچند که کمتر مورد استفاده قرار می گیرد. این دو مقیاس قدرت یک کانکس را از دو جنبه مختلف بیان کنند.

از مقیاس ریشتر برای بیان بزرگی یک زمین لرزه یعنی مقدار انرژی آزاد شده طی یک زمین لرزه استفاده می شود. اطلاعات مورد نیاز برای محاسبه بزرگی زمین لرزه را از لرزه نگار به دست می آورند. مقیاس ریشتر لگاریتمی است یعنی افزایش یک واحد در مقیاس ریشتر نشان دهنده افزایش ده واحدی در دامنه موج است. به عبارت دیگر دامنه موج در کانکس ۶ ریشتری ده برابر دامنه موج کانکس ۵ ریشتری است و دامنه موج ۷ ریشتر ۱۰۰ برابر کانکس ۵ ریشتری است. مقدار انرژی آزاد شده در کانکس ۶ ریشتری ۷/۳۱ برابر کانکس ۵ ریشتری است.

بزرگترین کانکس ثبت شده ۵/۹ ریشتر شدت داشت، هرچند که مطمئناً کانکس های شدیدتری در تاریخ طولانی زمین روی داده است. عمده کانکس هایی که روی می دهد کمتر از ۳ ریشتر قدرت دارند. زمین لرزه هایی که کمتر از ? ریشتر شدت داشته باشند، نمی توانند ویرانی های چندانی به بار آورند. کانکس هایی که ۷ ریشتر یا بیشتر قدرت داشته باشند، کانکس های شدیدی محسوب می شوند.مقیاس ریشتر فقط یکی از عواملی است که تبعات یک کانکس را بیان می کند. قدرت تخریبی یک کانکس علاوه بر قدرت آن به ساختار زمین در منطقه مورد نظر و طراحی و مکان سازه های ساخت بشر بستگی دارد. میزان ویرانی های به بار آمده را معمولاً با مقیاس مرکالی بیان می کنند.دانشمندان می توانند درجه مقیاس ریشتر را درست پس از زمین لرزه و زمانی که امکان مقایسه اطلاعات از ایستگاه های مختلف کانکس نگاری به وجود آمده، معین کنند. اما درجه مرکالی را نمی توان به این سرعت مشخص کرد و لازم است که محققان زمانی کافی برای بررسی اتفاقاتی که حین زمین لرزه روی داده است، در اختیار داشته باشند. هنگامی که تصور دقیقی از میزان خسارت های وارده به عمل آمد، می توان درجه مرکالی مناسب را تخمین زد.

مقابله با زمین لرزه : 

طی پنجاه سال اخیر اطلاعات زیادی در مورد کانکس کسب کرده و فرآیند وقوع آن را بهتر از پیش درک می کنیم، اما هنوز هم برای مقابله با آن کاری نمی توانیم انجام دهیم. زمین لرزه ها توسط فرآیندهای بنیادین و قدرتمند زمین شناختی که خارج از حیطه کنترل ما هستند، به وجود می آیند. این فرآیندها نسبتاً غیر قابل پیش بینی است، بنابراین در حال حاضر این امکان وجود ندارد که به مردم گفت دقیقاً چه وقت کانکس روی می دهد. این امواج کانکس ای ثبت شده، می تواند به ما اطلاع دهد که ارتعاش های بسیار قویتری در راه است، اما این اطلاعات می تواند فقط چند دقیقه پیش از وقوع کانکس به ما اخطار دهد. دانشمندان می توانند برپایه حرکت های صفحه ها در زمین و موقعیت منطقه های گسل، پیش بینی کنند که در کدام مناطق احتمال وقوع کانکس زیاد است. همچنین با تحقیق در تاریخ زمین لرزه های روی داده در منطقه مورد نظر، زمان احتمالی وقوع کانکس را پیش بینی کنند. با این همه این پیش بینی ها معمولاً بسیار ضعیف هستند. اما پیش بینی دانشمندان در مورد پس لرزه ها دقیق تر است. پس لرزه ها، لرزه هایی است که پس از کانکس اولیه روی می دهد. این پیش بینی ها براساس تحقیق های بسیار وسیعی که در مورد الگوهای پس لرزه ها انجام شده است، صورت می گیرد.کانکس شناسان در این مورد که چگونه زمین لرزه هایی که از یک گسل شروع شده اند، می توانند کانکس های دیگری را در گسل های متصل به یکدیگر به وجود آورند، پیش بینی های دقیقی انجام می دهند.

زمینه دیگر تحقیق ارتباط بین بارهای الکتریکی و مغناطیسی در صخره ها و زمین لرزه است. بعضی از دانشمندان بر این عقیده اند که این میدان الکترومغناطیسی پیش از زمین لرزه تغییر می کند. علاوه بر این کانکس شناسان خروج گاز از زمین و تغییر شکل زمین را به عنوان علائم اخطار دهنده زمین لرزه می شناسند. با این همه در بسیاری از موارد نمی توان زمین لرزه را با دقت کافی پیش بینی کرد.

پس برای مقابله با زمین لرزه چه کاری می توان انجام داد؟ عمده پیشرفت هایی که طی ۵۰ سال گذشته حاصل شده است به آمادگی برای کانکس و مخصوصاً حیطه مهندسی عمران مربوط می شود. طی چند دهه اخیر استانداردهایی برای ساخت ساختمان ها در نظر گرفته شده است تا مقاومت آنها در برابر نیروی امواج زمین لرزه افزایش یابد. از استانداردهای جدید می توان به تقویت مصالح اشاره کرد. طراحی بناها به شیوه ای که از انعطاف پذیری لازم برای جذب ارتعاش ها برخوردار باشند بدون آنکه تخریب شوند،یکی دیگر از این روش هاست. طراحی ساختمان ها به شیوه ای که بتوانند این ضربه ها را بگیرند، مخصوصاً در مناطقی که کانکس خیز هستند، از اهمیت بسیاری برخوردار است.یکی دیگر از مولفه های آمادگی، آموزش مردم است. امروزه بسیاری از سامان های دولتی در اغلب کشورها دفترچه های راهنمایی منتشر می کنند که در آن چگونگی وقوع کانکس، راهنمایی هایی در مورد حفاظت خانه در برابر کانکس های احتمالی و فعالیت هایی که در زمان وقوع کانکس باید انجام داد، گردآوری شده است.

به طور کلی آموزش ها و راه کارها بایستی بر مبنای چگونگی رفتارها ، واکنش ها و فرهنگ مردم هرجامعه ای در هنگام رویارویی با حوادث ، برنامه ریزی و اجرا شوند .
ارائه و استفاده از طرح های مقابله با حوادث غیر مترقبه و پشتیبانی مالی و معنوی موجب کاهش خسارات ناشی از این حوادث می شود . این برنامه ریزی ها در مناطقی که احتمال وقوع حوادث طبیعی در آنها بیشتر است ضرورت بیشتری دارد . شایسته است بدانیم بیشتر مردم وسازمانها به دلیل اشتغالات روزمره ، تمایلی به شرکت در طرح های آمادگی برای حوادث غیر مترقبه ندارند . از این رو برنامه ریزی بایستی ساده و در زمان بندی های کوتاه ولی مستمر ، و در صورت امکان با ابتکار سازمان های ذی صلاح و افراد دل سوز به صورت شاد و تفریحی باشند
قبل از وقوع کانکس موارد زیرشایان توجه است :
ایمنی منطقه و ساختمان
۱٫ منطقه خود را از لحاظ احتمال خطرات ناشی از حوادث ( کانکس ، سیل و … ) شناسایی کنید .
۲٫ نقاط امن محل کار وسکونت را روی نقشه ای مشخص کنید و در اختیار همکاران و خانواده قرار دهید .
۳٫ از استحکام ، مقاومت وسستی ساختمان های قدیمی در برابر کانکس مطمئن شوید و از مهندس طراح ساختمان برای بررسی دعوت کنید ، و درباره راههای مراقبت از ساختمان با آنها مشورت کنید .
۴٫ درساختن هر بنای جدید ، از آخرین آیین نامه های طراحی ساختمان در برابر کانکس ــ استاندارد ۲۸۰۰ ــ استفاده کنید .
۵٫ برای لوله کشی آب و گاز از لوله های انعطاف پذیر استفاده کنید زیرا احتمال شکست یا ترک این لوله ها بسیار کم است .
۶٫ هنگام خرید ساختمان برای اطمینان از استحکام و مقاومت بنا در برابر کانکس ، با کارشناس ساختمان مشورت کنید .
۷٫ ساختمان محل زندگی یا کار خود را بابت ترک خوردگی های عمیق بر روی گچکاری، سیمان و دیگر نقاط ضعیف از لحاظ ایمنی بررسی کنید تا باکمترین لرزش ، جان سکنه به خطر نیفتد .
۸٫ نمای سنگ ساختمان بایستی پیچ و مهره شوند تا از سقوط آنها جلوگیری شود
ایمنی داخل ساختمان
۱٫ از سلامت سیستم ها برق ، آب و گاز خانه و محل کار مطمئن شوید ( هر چند وقت یکبار آنها را بررسی کنید ) .
۲٫ قفل درها و دستگیره ها را کنترل ، عیب آنها را برطرف کنید .
۳٫ تا حد امکان در اتاقها را با پادری و غیره باز نگه دارید .
۴٫ محل استراحت ( تختخوابها ) و نشیمن را نزدیک پنجره ها و وسایلی که ممکن است سقوط کنند قرار ندهید .
۵٫ برای خواب کنج اتاق هایی را انتخاب کنید که دارای سقف کوتاه با دیوارهای کوتاه هر است .
۶٫ تا حد امکان کنار بخاری روشن و در بالکن نخوابید .
۷٫ قاب عکس ها ، آینه ، ساعت دیواری ، بخاری و … را ثابت و محکم کنید و کتابخانه های بی حفاظ را به کمک تخته های باریک یا بست با سلیقه و رعایت نکات ایمنی ببندید تا از ریختن کتاب ها جلوگیری شود
۸٫ حفاظت از آبگرمکن با نوارهای فولادی ضروری است .
۹٫ شیشه پنجره ها را با چسب یا نوارهای حفاظتی محکم کرده یا حداقل جلوی آن پرده کرکره یا پرده پر چین آویزان کنید تا مانع از پاشیدن شیشه و آسیب به ساکنان شود .
۱۰٫ تا حد امکان اشیای سنگین مثل لباسشویی ، یخچال و کولر را در بالکن قرار ندهید ، زیرا بالکن و تراس به علت نداشتن پایه محکم ، اولین مکانی هستند که تخریب می شوند .
۱۱٫ وسایل دکوری سنگین ، بلوین و همچنین کتاب های حجیم ، در قفسه ها و طبقات پایین کمدها و کابینت ها چیده شوند .
۱۲٫ برای امکان خروج استراری تا حد امکان راه های خروجی و پله ها را از موانعی مثل کارتن ، گلدان و وسایل غیر ضروری تخلیه و پاکسازی کنید .
۱۳٫ برای جلوگیری از بیرون ریختن و سر خوردن ظروف شکستنی و کتاب ها در قفسه ها و امینی بخشیدن به آنها ، پارچه ای زیر آنها قرار دهید ( از پارچه هایی که دارای الیاف مخصوص و ضخیم هستند و مانع سر خوردن می شوند ، و در فروشگاه ها موجود می باشند )
۱۴٫ از قرار دادن وسایل سنگین روی کمد و قفسه ها پرهیز کنید و در صورت ضرورت ، آنها را با وسایل مناسب به دیوار محکم و ثابت کنید .
۱۵٫ برای ایمنی بخشیدن به پنکه سقفی ، لوستر و گلدان های آویز ، آنهارا با سیم شکیل و طراحی شده اصولی ، از سه نقطه محکم به سقف ببندید و یک مثلث ایمنی و حفاظتی برای اشیای آویز تشکیل دهید تا مانع از سقوط آنها شود . این سیم ها به اشکال مختلف و از جنس های مقاوم و بادوام طراحی و ساخته شده اند .
۱۶٫ کنتور اصلی گاز ، برق و آب را به همه افراد خانواده نشان داده و چگونگی قطع آنها را به همه افراد آموزش دهید ( حداقل هر پانزده روز یک بار در منزل آزمونی شاد و خانوادگی در بین اعضای خانواده برگذار کنید و جوایزی برای کسانی که از نظر سرعت و کیفیت آموزشی به مرحله مطلوب رسیده اند ، در نظر بگیرید . این جوایز می تواند با توجه به علاقه اعضا انتخاب شوند و حتما نباید بعد مادی داشته باشند ) .
۱۷٫ حداقل ماهی یکبار به اتفاق خانواده و دوستان در خانه ، مهمانی ، مسافرت یا حتی در پیک نیک ها ، مانور کانکس را اجرا نمایید .
۱۸٫ آماده بودن کیف کانکس و کپسول اطفای حریق و در دسترس بودن آنها و یاد گیری کمکهای اولیه و آموزش آن به اعضای خانواده ، از دیگر موارد پیشگیری و آمادگی در برابر حوادث است .
تامین ایمنی در ساختمان ها عمومی :
۱٫ وجود کپسول های آتش نشانی در شوفاژ خانه ها ، آزمایشگاه ها، گارگاه ها و راهرو های تمام ساختمانها ضروری است .
۲٫ برای ممانعت از خطر ریزش و آتش سوزی در هنگام کانکس ، بهتر است کتابخانه ها ، آزمایشگاه ها در طبقات تحتانی ( پایینی ) و حدی المقدور در زیر زمین تعبیه شوند ، زیرا در طبقات فوقانی لرزش بیشتر است .
۳٫ برای حفاظت و جلوگیری از سقوط اجناس و لوازم موجود در قفسه های بی حفاظ ، مدیران فروشگاه های بزرگ ، سوپر مارکت ها و … با مشورت طراحان و کارشناسان امر ، قفسه ها را با حفاظهایی نوار مانند ، ریل بندی کرده ، بی آنکه مانعی برای برداشتن جنس ایجاد شود .
۴٫ ساخت اتاق و مکان امن در همه فروشگاههای زنجیره ای و مکان هایی که محل رفت و آمد روزانه مردم است ، بسیار ضروری است .
۵٫ در مراکزی مانند دانشگاه ها ، مدارس و همه مراکزآموزشی ، میز و صندلی ها طوری چیده شوند که علاوه بر راهروی ایجاد شده بین میز و صندلی ها ، کنار دیوارهانیز خالی باشد ، و تیم هایی نیز برای بازرسی و اطمینان از رعایت نکات ایمنی در تمام مراکز عمومی شهر تعیین شود .
۶٫ محل آموزش و استراحت در مراکز توانبخشی معلولان ، خانه سالمندان ، مهد کودک ها ، بیمارستان ها و همه مراکزی که افراد ساکن در آن به دلایلی توان مراقبتی کمتری دارند ، از پنجره ها و دیوارها و محل های آسیب پذیر دور باشد و پناهگاه های اضطراری و اتاق های امن در همان مکان تعبیه شود .
۷٫ خانه های چوبی امن ترین نوع ساختمان در برابر کانکس است ، زیرا چوب قابلیت انعطاف و خمیدگی بیشتری داشته و با نیروهای کانکس حرکت می کند و اگر یک ساختمان چوبی فرو بریزد فضای خالی زیادی درون آن ایجاد می شود . همچنین این خانه های وزن و هزینه ساخت کمتری دارند . برای ساخت اتاق و مکان های امن میتوان از تلفیق و ترکیب خانه های چوبی با طرح اتاق امن ( سازه قاب فلزی ) استفاده کرد .